Krzysztof Kamil Baczyński
(pseudonim: Jan Bugaj)
(22.01.1921 – 4.08.1944)
Uznawany za najwybitniejszego poetę czasów wojny, twórczość poetycką rozpoczął jako uczeń warszawskiego gimnazjum im. Stefana Batorego, gdzie zdał maturę w 1939 roku. Działał w organizacji „Spartakus”. Debiutował w piśmie „Strzały, którego był także współredaktorem.
Planował studia na Akademii Sztuk Pięknych, ale śmierć ojca i wybuch II wojny światowej pokrzyżowały jego osobiste plany.
Okres okupacji spędził w Warszawie, zbliżył się wówczas do ugrupowań socjalistycznych, wydających podziemne pisma „Płomienie” i „Droga”.
W grudniu 1941 roku poznał Barbarę Drapczyńską, ich ślub odbył się 3.06.1942, w kościele na Solcu. To o Barbarze i dla Barbry tworzył najpiękniejsze polskie erotyki, przedstawiając swe uczucie i ją samą w pięknych i wyjątkowo subtelnych wierszach. Był więc Baczyński, w tych trudnych latach wojny, poetą uczucia miłosnego.
Od 1943 roku Baczyński studiował polonistykę na tajnych kompletach, w tym też roku wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, które były zalążkiem batalionu AK „Zośka”. Ukończył konspiracyjną Szkołę Podchorążych Rezerwy (kryptonim Agrykola). Był żołnierzem Armii Krajowej (AK).
Uczestniczył w powstaniu warszawskim, poległ w walce przy Placu Teatralnym (Pałac Blanka). Kilka tygodni później zginęła także jego żona. Wspólny grób obojga znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze batalionu powstańczego „Parasol”.
Twórczość pisarska Baczyńskiego przypada głównie na okres okupacji i stanowi świadectwo czasów wojny, tragedię pokolenia nazywanego Kolumbami.
Mimo młodego wieku był znanym i cenionym poetą, na szczęście zachowała się w rękopisach prawie cała jego twórczość, czyli około 500 utworów poetyckich oraz około 20 opowiadań i fragmentów prozaicznych.
Na twórczości Baczyńskiego kładzie się cieniem wojna i wszechobecna wówczas śmierć, choć należy dorobek poety postrzegać przez wymiar uniwersalności, traktuje bowiem o wartościach poddawanych surowemu egzaminowi w czasach wojny, o wewnętrznych rozterkach każdego człowieka, o tragicznych skutkach niektórych wyborów i funkcjonowania w przyszłości powojennej.
Pierwszy powojenny wybór wierszy Baczyńskiego wydano w 1947 roku (Śpiew z pożogi), z czasem, kiedy jego twórczość stała się bardziej znana okrzyknięto go najwybitniejszym przedstawicielem pokolenia wojennego.
Inspirowała go przede wszystkim polska poezja romantyczna, etyka Norwida i wizjonerski typ wyobraźni Słowackiego oraz twórczość polskich katastrofistów (Miłosza, Czechowicza).
Głównymi tematami jego twórczości była:
- historia ukazywana jako siła niszcząca, która wciąga człowieka w swój mechanizm i determinuje los. Powtarzalna prawidłowość zdarzeń historycznych niesie ze sobą zło, tragedię i rozpacz (“Historia”, “Mazowsze”),
- człowiek jako krucha istota obezwładniona przez historię, odzierającą go z młodości, redukującą mu biografię, rozdzierającą wewnętrznie (“Elegia o chłopcu polskim”, “Z głową na karabinie”, “Pokolenie”, “Modlitwa III”),
- miłość jako jedyne uczucie, które niesie nadzieję (motyw kochanki-Madonny), choć jest tragicznie zagrożone; pozwalające zapomnieć o rzeczywistości w fizycznym uniesieniu (“Kołysanka”, “Madonno, czym mnie wybawisz od nocy”, “Biała magia”),
- Bóg – cel etycznych poszukiwań człowieka, symbol wieczności i ostatecznego kresu ludzkiej wędrówki (“Przypowieść”, “Których nam nikt nie wynagrodzi”).
Poetykę Baczyńskiego cechuje osadzenie w tradycji (bliskość emocjonalna utworom romantyków i poezji melicznej), regularna stroficzna na ogół budowa, oryginalna symbolika i doskonałość języka poetyckiego.
