Wyliczanki

• Wyliczanki to krótkie, rytmiczne rymowanki słowne, które tradycyjnie pełnią funkcję zabawową – służą wybieraniu uczestników do gier i zabaw.
• Są ważnym elementem folkloru dziecięcego, ale także cennym narzędziem wychowawczo-dydaktycznym w pracy przedszkolnej.
• Cechy wyliczanek:
  • krótka, rytmiczna forma,
  • rymy i powtarzalne frazy,
  • prostota języka, łatwość zapamiętywania,
  • często elementy nonsensu i humoru,
  • funkcja muzyczno-ruchowa (możliwość rytmizowania i klaskania).
• Funkcje wyliczanek:
  • zabawa – wprowadzenie dzieci w aktywność ruchową, wybór uczestników zabawy,
  • rozwój językowy – ćwiczenie pamięci, rytmu, rymów, melodii języka,
  • rozwój społeczny – integracja grupy, uczenie się zasad zabawy, akceptacja losowego wyboru,
  • rozwój emocjonalny – budowanie poczucia wspólnoty i radości z kontaktu z rówieśnikami,
  • rozwój kulturowy – przekazywanie elementów tradycji dziecięcej.
• Zastosowanie:
  • wybór dziecka do rozpoczęcia zabawy lub gry,
  • wprowadzenie rytmicznego ruchu (np. klaskanie, tupanie, podskoki),
  • element zajęć muzyczno-ruchowych,
  • ćwiczenia dykcyjne i rytmiczne podczas zajęć z literaturą i muzyką,
  • łączenie z inscenizacją lub tańcem (np. dzieci powtarzają wyliczankę w kole).
• Bibliografia:
  • Leszczyński G. Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–2000. Warszawa: PWN; 2002.
  • Konopnicka M. Zbiór wierszy i wyliczanek dla dzieci. Warszawa: PIW; 1980.
  • Skowera M. Dziecko i literatura. Kraków: Universitas; 2021.
  • Sawicka K. Tradycyjne formy folkloru dziecięcego w wychowaniu przedszkolnym. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce. 2018; 13(4): 55–68.

 

Ene due rabe,

zjadła mucha żabę,

potem się wstydziła, że łakoma była.

Jeden, dwa, trzy,

razem z muchą wstydź się ty!

Ene due lake fake,

torbe burbe ósme smake.

Deus deus kosmateus

I morene baks!

Entliczek, pętliczek,

czerwony stoliczek,

na kogo wypadnie,

na tego…bęc!

Leci, leci Baba Jaga,

za kominem z miotłą siada,

ale wrona przyleciała,

Babę Jag e w świat wygnała.

Raz, dwa, trzy,

z Babą Jagą leć i ty!

Do zabawy w haftowaną chusteczkę

Nie masz chustki haftowanej

Do zabawy dobrze znanej.

Zaczynamy wyliczanie,

Kto chusteczkę tę dostanie.

Jeden, dwa oraz trzy,

Chustkę pierwszy weźmiesz ty!