Stanisław Przybyszewski
(7 maja 1868, Łojewo koło Kruszwicy – 23 listopada 1927, Jaronty, pod Inowrocławiem.)
Postać bez wątpienia wyjątkowa, przeszedł do historii dzięki swej charyzmie.
Pisarz, poeta, dramaturg, nowelista, teoretyk sztuki, przywódca berlińskiej i krakowskiej cyganerii.
Absolwent niemieckiego gimnazjum w Toruniu.
Studiował w Berlinie architekturę i medycynę.
Tam też redagował tygodnik socjalistyczny „Gazeta Robotnicza”.
Nawiązał liczne kontakty w środowisku międzynarodowej cyganerii artystycznej.
Przyjaźnił się m.in. z Edvardem Munchem, Richardem Dehmelem, Augustem Strindbergiem.
Przedstawiciel cyganerii krakowskiej i nurtu polskiego dekadentyzmu.
Okrzyknięty za życia legendą, stał się bohaterem wielu plotek i anegdot. W Berlinie był nazywany „genialnym Polakiem”.
Pojawił się w Polsce po dłuższym pobycie w Niemczech, Francji, Skandynawii.
Wprowadził ferment w środowisku artystycznym i wśród inteligencji.
W okresie pobytu w Krakowie był redaktorem „Życia „(1898-1900), skandalizował wówczas opinie publiczną stylem życia i erotyką eksponowaną w twórczości. Pismo przekształciło się wówczas w wydawnictwo młodego pokolenia, uznano go za organ programowy Młodej Polski. W nim Przybyszewski opublikował manifest nowej sztuki p.t. Confiteor (1899). Program proponował:
- „sztukę dla sztuki” , hasło które proponowało autonomię działań artystycznych;
- wyrażało przekonanie, że istotne prawdy bytu, dociera do Absolutu,
- kształtowało obraz „nagiej dusza” artysty, wyzwolonej z konwenansów, okowów społecznych i stereotypów intelektualnych, zdolnej do przekroczenia pozornego dualizmu osoby ludzkiej, jej aspektu biologicznego i duchowego
- przyznawało wolność artyście, zapewniającą mu szczególne uprzywilejowanie wśród ludzi.
W latach 1901-1905 tworzył, przebywając w Warszawie.
Później (1906 – 1918) przebywał w Monachium, w 1918 współpracownik poznańskiego pisma „Zdrój”.
W 1919 powrócił do Polski, pracował, działał społecznie na rzecz budowy gimnazjum polskiego i Domu Polskiego w Gdańsku, pracował w Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczpospolitej.
Autor ogromnej ilości publikacji i cieszących się dużym powodzeniem prelekcji publicznych.
Utwory Przybyszewskiego, poematy prozą i dramaty, pełne są egzaltacji i barokowych opisów stanów wewnętrznych, jednych one bulwersowały, innych inspirowały, wywołując gorącą reakcję społeczną, a powodem były prowokacje moralne.
Jego działalność inspirowała wielu twórców na przełomie XIX i XX wieku.