Części zdania to wyrazy lub związki wyrazowe, które można wyróżnić w zdaniu i wskazać funkcję, jaką w nim pełnią. Części zdania dzielimy na główne: podmiot i orzeczenie oraz podrzędne, czyli określenia. Wśród określeń wyróżniamy przydawki, dopełnienia i okoliczniki.
PODMIOT | Kto? Co? (Kogo? Czego?) |
ORZECZENIE | Co robi? Co się z nim dzieje? W jakim stanie się znajduje? |
PRZYDAWKA | Jaki? Jaka? Jakie? Który? Która? Które? Czyj? Czyja? Czyje? Ile? Czego? Z czego? |
DOPEŁNIENIE | Pytania przypadków (oprócz mianownika i wołacza). Kogo? Czego? Komu? Czemu? Co? Z kim? Z czym? O kim? O czym? |
OKOLICZNIK | Jak? Gdzie? Kiedy? Skąd? Dokąd? Którędy? Dlaczego? Jak długo? Z jakiego powodu? W jakim celu? Dlaczego? |
Częściami zdania mogą być jedynie wyrazy samodzielne (spośród niesamodzielnych wyrazów jedynie przyimek wspólnie z samodzielną częścią mowy staje się częścią zdania, np. Chłopcy grają (gdzie?) na boisku.
W zdaniu rozróżniamy:
- części zdania określane (nadrzędne,
- części zdania określające (podrzędne).
Części zdania wchodzą ze sobą w związki, w których jeden wyraz jest nadrzędny, drugi podrzędny, np. w zdaniu: „Moja maja świetnie gotuje krupnik”, wyróżnić możemy następujące związki:
- mama (co robi?) gotuje,
- mama (czyja?) moja,
- gotuje (jak?) świetnie,
- gotuje (co?) krupnik.