„Ferdydurke” obrazuje różne środowiska społeczne:
- szkołę,
- rodzinę nowoczesnych inteligentów,
- konserwatywny dwór ziemiański,
- srodowisko uczonych,
- snobistyczne elity.
Wszystkie ostały przez Gombrowicza ośmieszone.
Szkoła w jego ujęciu to tylko sposób zapewnienia pracy nauczycielom, którzy są ludźmi małego formatu, zastraszaonymi i z ograniczonymi umysłami.
Młodzież w takiej szkole pozostaje na etapie dzieciństwa, nie rozwija się, nie buntuje się przeciw temu, nie myśli o przyszłości.
W innych środowiskach stosunki międzyludzkoe podporządkowane są formom, a bohaterowie są równiezz niedojrzali i uwikłani w pajęcza nić pozorów.
Demaskowane jest to dzięki obrazowaniu ich cech, wyolbrzymianych i przedstawianych karykaturalnie.
Zastowano również zabieg wykorzystania w opisach sytuacji elementów zaskakujących, niestosownych, dysharmonijnych.
Chodzi tu o słowo, gest czy nawet mimkę twarzy.
Istotną kaategorią w „Ferdydurke” jest kategoria formy, która odsyła do samej literatury i formalnych aspektów dzieła literackiego.
Formę należy rozumieć jako zespół zasad i konwencji, zachowań, uprzedzen i schematów dotyczących postrzegania świata.
Forma jeszcze bardziej rozszerzona powiązana jest z siłą nadrzędną władającą człowiekiem, bowiem nie ma istnienia ludzkiego niezależnego od formy. Ona określa jego zachowania, definiuje go i nadaje kształt jego bytowi. Człowiek poddaje się formie, nie też możliwości wyzwolenia się od niej.
Formę postrzega się jako:
- fatum,
- czystą konwencję, bez umowności i sztuczności.
Historie, wydarzenia w „Ferdydurke” stanowią ilustrację formy.
Formie podporządkowany jest pisarz i sama litewratura.
Forma rządzi wszystkimi środowiskami zobrazowanycmi w utworze:
- W szkole rządzi stosunksami między uczniami i nauczycielami oraz uczniami, mawet w chwili próby uzyskania niezależności (Młodziaki też kierują się formą),
- Forma rządzi środowiskiem ziemiańskim , kierującym się ustalonymi schematami, przesądami,
- Naukowcy także dążą do formalizowania zasad podporządkowujących rzeczywistość.
Warto paamiętać, że każdy człowiek tęskni za autentycznością, ale nie jest w stanie funkcjonować poza formą i na tym polega cały paradoks.