Aleksander Fredro
(20 czerwca 1793, Surochów k/Jarosławia – 15 lipca 1876, Lwów)
Wybitny komediopisarz, poeta, prozaik, działacz publicystyczny, urodził się pod Przemyślem w rodzinie hrabiowskiej i przysługiwał mu taki tytuł. Uzyskał wykształcenie domowe, które później uzupełniał wiele czytając. Był klasykiem, realistą, romantykiem, ale bez tragizmu.
Galicjanin, który nie uchodził za romantyka, choć w życiorysie miał fakty, ktore romantycy7 otoczyli legendą.
W 1809 roku wstąpił do wojska, uczestniczył w kampanii napoleońskiej przeciwko Rosji (1812), gdzie trafił do niewoli, ale udało mu się zbiec i ponownie trafił do wojska. Walczył pod Dreznem, Lipskiem, Hanau. Odznaczono go krzyżem Virtuti Militari i Legią Honorową. W 1814 roku podał się do dymisji i zamieszkał pod Lwowem (w Jatwięgach, Beńkowej Wiszni).
W 1819 roku poznał Zofię z Jabłonowskich Skarbkową, poślubił ją, ale musiał czekać kilka lat na ukochaną i jej rozwód. W posagu panna moda wniosła zamek w Odrzykoniu, którego historia przyczyniła się do powstania „Zemsty”. Państwo Fredrowie doczekali się dwójki dzieci- Jana Kazimierza (komediopisarza) i Zofię (malarkę).
Przez lata zajmował się działalnością obywatelską, w czasie powstania listopadowego Fredro pomagał powstańcom, przebywał też w Paryżu, gdzie poznał środowisko polskiej emigracji. W 1839 roku osiedlił się na stałe we Lwowie, gdzie mieszkał do śmierci i został też honorowym obywatelem tego miasta.
Był twórcą bardzo płodnym, pisał komedię, wiersze osobiste i patriotyczne. od około 1854 roku tworzył jedynie do szuflady, urażony opiniami na temat braku patriotyzmu i zajęciu się komediami. Drugi debiut, po 15 latach milczenia, nastąpił około roku 1868, zaczął wówczas tworzyć utwory pokazujące gorzką prawdę o człowieku („Wychowanka”, „Pan Benet”, „Wielki człowiek do małych interesów”, „Rewolwer”). Komedie te opublikowane zostały dopiero po śwmierci Fredry, nie dorównują jednakże komizmem, wdziękiem i dowcipem utworom wcześniejszym.
Podobnie jak romantycy ukazywał miłość, ale była to miłość szczęśliwa, bez romantycznego tragizmu. Ponadto dla Fredry podstawową wartością jest życie rodzinne. W jego utworach spotkamy olbrzymi ładunek humoru, często pobłażliwy, nieraz krytyczny, pogodę ducha, ale też wiele obrazów satyrycznych szlacheckiego świata.
Talent pisarski Fredry, łączący poczucie humoru z mistrzowską umiejętnością budowania komicznych sytuacji i postaci pokazał się w wielu jego utworach. Wszystkie jego utwory dawały odbiorcy okazję do zabawy i głębszej refleksji nad istotą człowieka, szlachecką teraźniejszością oraz perspektywą przyszłości.
Najbardziej znane komedie Fredry to:
- Damy i huzary (1825),
- Śluby panieńskie (1827-1832),
- Pan Jowialski (1832),
- Mąż i żona (1821),
- Zemsta (1832-1833),
- Pan Geldhab (1818),
- Dożywocie (1835).
Do dziś komedie Fredry goszczą w teatrach polskich i zagranicznych, tłumaczone są bowiem na wiele języków.