Hamlet jest jedną z najbardziej zagadkowych postaci w galerii bohaterów szekspirowskich. Jego niezwykle skomplikowany charakter, pełna niejasności i niedopowiedzeń osobowość intrygowały twórców teatru i literatury przez wieki i pobudzały do niekończących się dyskusji i rozważań filozoficznych.
Cały utwór Szekspira stanowi wnikliwe stadium dramatycznych losów jednostki. Hamlet jest bowiem postacią tragiczną. Przed śmiercią ojca i ponownym ślubem matki był wzorem księcia, żołnierza, uczonego. Cieszył się popularnością wśród przyjaciół, którzy doceniali jego rozum i wyobraźnię. Wrażliwy syn królewski nie miał w sobie ani próżności, ani specjalnych ambicji. Po powrocie ze studiów w Wittenberdze wydawał się raczej rozczarowanym idealistą, którego wstrętem napawa atmosfera dworska, gęsta od intryg. Kielich goryczy przepełniła nagła śmierć ukochanego ojca i ponowne małżeństwo matki. W tym momencie Hamlet usunął się w cień. Pogrążył się w melancholii, oddawszy się rozmyślaniom o nicości otaczającego świata. Prawdziwy dramat rozpoczyna się jednak w chwili ukazania się ducha zamordowanego ojca, żądającego pomsty.
Hamlet zostaje postawiony wobec moralnego dylematu: Dokonać zemsty – mordu z premedytacją lub narazić ducha najdroższego rodzica na wieczną tułaczkę i pozostawić zbrodnię bez kary. Konieczność dokonania wyboru czyni z Hamleta bohatera tragicznego, doprowadza jego oraz bliskich mu ludzi do zguby. Książę przyjmuje narzuconą mu sytuację, pragnie wykonać polecenie ducha, ale jednocześnie przeciwko niej się burzy. Zadanie to wyraźnie go przerasta. Wyrazem tego jest monolog „Być albo nie być…” – trapiące Hamleta myśli pełne udręki to wybuch duchowych rozterek. Szekspir ukazał skomplikowaną sytuację bohatera pogłębioną o ton tragicznej bezradności, zwątpienia i całkowitej rezygnacji. Stan duszy wrażliwego Hamleta, bliskiego samobójstwa, postrzegany jest przez otoczenie jako szaleństwo. Książę prowadzi bowiem długą grę, odgradza się od świata maską obłędu, aby znaleźć dowody potwierdzające opowieść ducha i jednocześnie pozwalające na dokonanie ostatecznej zemsty. Powinniśmy jednak zauważyć, że to nie przeszkody natury zewnętrznej odwlekały decyzję bohatera, ale jego postawa wobec świata, wynikająca z konfliktu między humanistycznym ideałem a ponurą rzeczywistością.
Książę jest także niezwykle samotny, nikt bowiem (z wyjątkiem Horacja) nie jest zdolny dzielić wątpliwości i tragicznych refleksji, wynikłych z zaistniałej sytuacji. Przemyślenia te nie dotyczą wyłącznie zemsty i kary, Hamlet analizuje także postawy otaczających go ludzi. Zadziwiająca jest mądrość, głębia myśli, bystrość w przenikaniu cudzych serc i w śledzeniu zawiłych pobudek. Wnioski jednak nie napawają optymizmem. Książę poznaje ciemną stronę ludzkiej natury.
Hamlet to postać wybitnie tragiczna – taką czynią go brak nadziei, wiary, iż na tym świecie pełnym zła da się cokolwiek naprawić. Potęguje to dylemat moralny, który doprowadza nieświadomego Hamleta do autodestrukcji, niszcząc przy tym wszystkie bliskie mu osoby. Zwlekanie, opóźnianie zemsty wypełnia właściwie całą tragedię i jest znakomitym pretekstem do ukazania wewnętrznego dramatu, jaki rozgrywa się w duszy księcia. Ten rys osobowości Hamleta zdecydował o największym osiągnięciu Szekspira jako twórcy, co włączyło jego bohatera do galerii nieśmiertelnych i bodajże najtragiczniejszych postaci w literaturze światowej. W samym utworze zaś zawarto zasadniczy problem przełomu – kryzys wartości i przekonań.
[AW]