- Nakładające się na siebie różne warstwy treściowe i problemy w różnych wymiarach czasu i przestrzeni:
- czasoprzestrzeń zamknięta historycznym wymiarem czasu przeszłego:
- Jeruszalaim z czasów nauczania Chrystusa,
- czasoprzestrzeń fantastyczna niczym nieograniczona:
- Woland jako autentyczny świadek zdarzeń w pałacu Heroda: przesłuchanie i sąd nad Chrystusem, uwolnienie Bar Rawana, wydarzenia w Nagiej Górze (Golgocie), gdzie wraz z niewinnym Chrystusem ukrzyżowani zostali przestępcy: Dismos i Gestas,
- Ten sam Woland z diabelską świtą w Moskwie działa jakby na czyjś rozkaz, by dokonać sądu nad współczesnymi występnymi mieszkańcami stolicy w konkretnej, obiektywnej rzeczywistości,
- czasoprzestrzeń otwarta, pozwalająca na pozytywną ewolucję bohaterów:
- wyzwolenie z zakłamania,
- pozbycie się obojętności na przejawy zła, bezduszności,
- np. poeta Iwan Bezdomny, administrator Warionucha.
- czasoprzestrzeń zamknięta historycznym wymiarem czasu przeszłego:
- Motywy autobiograficzne, ich powiązanie z treścią utworu:
- przekonanie Bułhakowa o prawach do swobody twórczej pisarza bez względu na opinię otoczenia, zwłaszcza subiektywnych, złośliwych krytyków literackich, ich ujemny wpływ na Mistrza,
- wierność własnym ideałom do końca, odpowiedzialność twórcy przed samym sobą, przed własnym sumieniem, uczciwość wobec innych,
- rola mitu i tradycji w twórczości literackiej (irracjonalizm),
- ponadczasowe ogólnoludzkie wartości etyczne, konieczność przekazywania ich współczesnemu pokoleniu w celu kształtowania właściwych postaw w życiu społecznym i prywatnym,
- światopogląd pisarza, nieunikniony sąd i ocena historyczna, wiara w humanistyczny porządek świata w przeciwieństwie do ułomności natury ludzkiej.
- Mottu utworu:
- … Więc kimże w końcu jesteś?
- – Jam częścią tej siły,
- która wiecznie zła pragnąc,
- wieczne czyni dobro. (J.W. Goethe „Faust”)