Modernizm i inne określenia epoki

 

Modernizm to nurt filozoficzny, prąd kulturalny, a także epoka w historii  literatury i sztuki. Charakterystyczne dla tej epoki są idee nowoczesności i postępu, z francuskiego „moderne” znaczy nowoczesny, współczesny, aktualny.

Pojęcie modernizm używane jest w wielu znaczeniach i żadna z definicji nie obejmuje wszystkich zjawisk  opisywanych przy użyciu tej definicji, dlatego należy zawsze dokładnie precyzować, co ma się na myśli, w chwili w momencie stosowania tego słowa.

Modernizm początkowo określał nurt w teologii katolickiej, który zrodził się pod koniec XIX wieku. Moderniści dążyli do  pewnych zmian w interpretacji tradycyjnej doktryny, a koncepcje te potępił papież Pius X.

Później słowa modernizm używano na określenie zjawisk w kulturze, które pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku, niekiedy też modernizmem nazywano zjawiska artystyczne lat 90. XIX wieku, w innych przypadkach modernizmem nazywano całą epokę, zapoczątkowaną także w latach 90. XIX wieku, a zakończoną  I wojną światową.

Współcześnie – mianem modernizmu – nazywa się szereg zjawisk kulturalnych, które zaistniały z początkiem lat 90. XIX wieku i trwały do lat 60. XX stulecia.

Wymienia się następujące cechy kultury modernistycznej:

  • kult nowości,
  • współistnienie artystycznego eksperymentu i tradycji,
  • przenikanie się twórczości elitarnej (wysokiej) i masowej (popularnej),
  • autonomia artysty jako szczególna wartość,
  • zaangażowanie kultury w tworzenie nowoczesnego społeczeństwa.

W historii polskiej literatury i sztuki czas przełomu XIX i XX wieku (od lat 90. XIX poprzez dwie dekady XX wieku) zwykło się nazywać Młodą Polską i innymi określeniami.

Spotykamy pojęcie neoromantyzmu, wskazujące na nawiązania w tym czasie do tradycji romantycznych. Warto zaznaczyć, że stosowanie terminu modernizm wskazuje na nowatorstwo w zakresie estetyki, poetyki.

Te nowatorskie zjawiska to przede wszystkim:

  • symbolizm, przeciwstawienie naturalizmu,
  • impresjonizm.

Inna nazwa tego okresu to la belle epoque [la bel epok], co oznacza piękną epokę, bez wojen, a za to z postępem cywilizacyjnym i mocnym rozwojem twórczości artystycznej.