Początki literatury amerykańskiej

Amerykanie zaczęli uwieczniać na kartach literatury uzyskanie niepodległości. Pisali głównie o swych doświadczeniach związanych z odkrywaniem nowego lądu i  tworzeniem demokratycznego społeczeństwa. W czasach kolonialnych większość osadników była pod wpływem swych brytyjskich protektorów.

Autorem pierwszego dzieła zaliczanego do literatury amerykańskiej był Anglik John Smith, który  pisał do europejskich czytelników o ogromnych możliwościach nowego kontynentu, przedstawiał podróż za ocean, biografie kolonizatorów, przytaczał również głoszone teksty kazań.

W XVIII wieku zaczęły się pojawiać artykuły polityczne, a prekursorem był Benjamin Franklin, piszący o propagandzie i historii. Tę samą tematykę podejmował  Thomas Jefferson (3 prezydent USA). Hamulcem rozwoju pisarstwa był brak (do 1891 roku) ustawodawstwa dotyczącego praw autorskich pisarzy z Europy.

W pierwszych powieściach amerykańskich, z poczatku XIX wieku widać wpływy angielskiej powieści gotyckiej, z ogromnymi groźnymi zamkami, pełnymi sekretnych korytarzy i tajemnic, pisał o tym np. Charles Brockden Brown (1771-1810).  Sławę na rynku amerykańskim i angielskim zdobył Washington Irving (1783-1859). Czytelnicy lubili jego opowiadania łączące pełną fantazji wizję z wydarzeniami historycznymi.

Kamieniem milowym w rozwoju twórczości amerykańskiej była literatura Jamesa Fenimore Coopera (1789-1851), jego bohater pięcioksięgu Natty Bumppo, zwany Sokolim Okiem. Najsłynniejsza powieść cyklu to „Ostatni Mohikanin”.

Od początku dziejów Amerykanie np. Ralph Waldo Emerson (1803-1882) oraz David Thoreau (1817-1862) przedstawiali obywatela Ameryki jako jednostkę wybitną, w sposób niezwykły kształtująca rzeczywistość, realizującą własne cele. Głównym ich celem było wysławianie amerykańskiego życia.

Inny obraz świata prezentował Edgar Allan Poe (1809-1849), ojciec powieści grozy, który przedstawiał mroczną stronę ludzkiej egzystencji, kreując bohaterów tragicznych, nieszczęśliwych, z życiem zakończonym szybką śmiercią lub obłędem. Stworzył pierwsza w literaturze postać detektywa posługującego sie metoda dedukcji do rozwiązywania zagadek kryminalnych.

Społeczeństwo amerykańskie tworzyło własną hierarchię wartości, choć niektórzy się temu sprzeciwiali, np. Nathaniel Hawthorne (1804-1864), piszący np. o cudzołóstwie, w kontekście wolności człowieka, prekursor alegorii komentującej rzeczywistość, ten sam sposób pisania stosował też Herman Melville  (1819-1891).

Następnie do literatury zawitały wątki społeczne, które podejmowali:

  • Harriet Beecher Stowe („Chata wuja Toma”),
  • Louisa M. Alcott („Małe kobietki”).

Wśród autorów podejmujących humorystyczne wątki na wyróżnienie zasługuje Mark Twain (1835-1910), pisarz wyjątkowo zasłużony dla amerykańskiej literatury, twórca „Przygód Tomka Sawyera” (1876), „Życia na Missisipi” (1883) czy „Przygód Hucka Finna” (1885). Tematykę ludności „czarnej” podejmowali Stephen Crane (1871-1900), Frank Norris (1870-1902) i Jack London (1876-1916). Kiedy Amerykanie zaczęli podróżować do Europy to także znalazło literackie odbicie, np. w twórczości Williama Deana Howellsa (1837- 1920).  Granicę pomiędzy kulturą angielską i amerykańską zobrazował w swych utworach Henry James (1843-1916).