Mesjanizm to koncepcja o charakterze religijnym, stworzona przez starożytnych Żydów podczas utraty przez nich niepodległości. Jej celem było uzasadnienie oczekiwania na króla wybawcę (mesjasza), który przyniesie Izraelitom wolność. Tę koncepcję przyjęli także chrześcijanie, wskazując jako Mesjasza Jezusa.
Polski mesjanizm narodowy pojawił się w XVII wieku, zaś w wieku XIX przybrał nowe form, wiążąc go z zaborami i prześladowaniami Polaków, wskazywano wyjątkowość Polaków z nadzieją na bliską niepodległość.
- Polska myśl mesjanistyczna w romantyzmie przybierała bardzo różne formy.
- Znaleźć ją można w poezji największych poetów tamtego okresu.
- Najpełniej dała o sobie znać u Mickiewicza, ktory akcentował szczególną rolę narodu polskiego ew dziejach Europy.
- Poznać ja można poprzez lekturę „Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego”.
- U słowackiego odnaleźć można myśl mesjanistyczną m. in. w poematach „Genesis z Ducha” czy „Król-Duch”.
- Zygmunt Kraiński przedstawił ją w poematach „Przedświt:” i „Psalmy przyszłości”.
- W polskiej myśli filozoficznej zaprezentował mesjanizm August Cieszkowski (1814-1894), bliski historiozoficznie Krasińskiemu, wskazywał naród polski jako narzędzie w rękach Boga, które wprowadzi ludzkość w najwyższą epokę historii tzw. epokę Ducha Świętego.
- Andrzej Towiański (1799-1878) to kolejny przedstawiciel polskiego mesjanizmu, uznający wspólnotę duchową narodu, ktory dąży ku moralnemu rozwojowi. Sam siebie nazywał wysłannikiem bożym, głoszącym nową epokę, stawiał także postulat wyzbycia się nienawiści do rosyjskich zaborców i rezygnację z walki o niepodległość. Jego poglądy szczególnie przypadły do gustu Adamowi Mickiewiczowi.