- Powieść stanowi studium badania aktywności ludzkiej.
- Utwór składa się z 5 części: W służbie Wielkiego Armatora, Święty, Piąty Anioł, Maskarada na Oxford Street, List do Juliana Stryjkowskiego.
- Każda z części dotyczy sensu istnienia człowieka i powołania pisarza.
- Autor porusza problem odpowiedzialności jednostki za swoje czyny.
- Klamrą spinającą poszczególne części jest motyw konieczności dokonywania wyboru, czasem na skutek niespodziewanej sytuacji, wydarzenia, niepowtarzalnej i determinującej ludzkie losy.
- Pierwowzorem dla pisarza była powieść „Lord Jim” J. Conrada.
- Tytuł utworu wyjaśniają słowa: „Świadczyć, znaczy starać się ustalić prawdę. Bo życie ludzkie układa się w kształt procesu i każdy z nas czeka podświadomie na werdykt. Każdy po swojemu. Z pokorą lub w uniesieniu, z nadzieją lub lękiem, z rezygnacją, niecierpliwością, z rozpaczą, z gniewem – a często z uśmiechem wyzwania albo szyderstwa”.
- Przesłanie Szczepańskiego to podkreślenie, że u schyłku życia każdego człowieka jest konieczność wystąpienia przed nieznanym Trybunałem i przedstawienia swoich czynów. Za szczególny występek poczytane może być kłamstwo lub zatajenie prawdy o drodze życia i uczynkach, bowiem od rodzaju dawanego świadectwa zależy jego wartość i sens.