Reformacja w utworach twórców Renesansu

• Reformacja (łac. reformatio ‘przekształcenie’) – ruch religijny, społeczny i polityczny wyrosły m.in. ze sprzeciwu wobec porzucenia przez Kościół rzymski ideałów wczesnochrześcijańskich i mający na celu jego zreformowanie.
• Reformacja rozbiła jedność zachodniego chrześcijaństwa. W konsekwencji powstały trzy podstawowe religie protestanckie: luteranizm, kalwinizm i anglikanizm.
• Przywódcy reformacji (Martin Luter, Jan Kalwin) odrzucili zwierzchnictwo papieża, zakwestionowali część sakramentów, zrezygnowali z kultu świętych (w tym także Maryi), rozwiązali zakony. Swoją doktrynę religijną opierali wyłącznie na Biblii (stąd postulat przekładania Pisma Świętego na języki narodowe). Głoszona przez Kalwina teoria o predestynacji zakładała, że ostateczny los człowieka nie zależy od jego uczynków, ponieważ Bóg z góry przeznacza go do zbawienia lub potępienia. Z kalwinizmu wyodrębnili się w Polsce arianie (inaczej bracia polscy), głoszący radykalne poglądy społeczne (m.in. przeciwstawiali się wojnom i poddaństwu chłopów). Odpowiedzią na reformację były m.in postanowienia soboru trydenckiego (1545–1563), na którym potępiono nauki Lutra i indywidualne interpretowanie Biblii.

Wśród twórców tego okresu na wyróżnienie zasługują Jan Kochanowski, Mikołaj Rej i Andrzej Frycz Modrzewski.

 

Autor	Utwory
Mikołaj Rej	„Krótka rozprawa między trzema osobami, Wójtem, Panem a Plebanem” (atak na Plebana). Epigramaty, „Mnich”, „Baba, co w pasyją płakała”, „Pleban pieska na cmyntarzu pochował”. Zmienił wiarę, przeszedł na kalwinizm (1540).
Jan Kochanowski	Fraszki, „O kaznodziei”, „O kapelanie”, „Na Świętego Ojca”. Pieśni, „Czego chcesz od nas Panie, za Twe hojne dary…” Przedstawia koncepcję relacji człowiek-Bóg.
Andrzej         Frycz Modrzewski	„O poprawie Rzeczpospolitej”, szczególnie księga IV „O kościele”, obłożona cenzurą kościelną oraz księga V „O szkole”.