Inaczej nazywana mieszczańską i rybałtowską, a miano to przypisuje się twórczości nieznanych z nazwiska twórców pochodzenia plebejskiego, z zawodu przeważnie nauczycieli po małopolskich wsiach.
W kilkudziesięciu broszurach o różnym charakterze przekazywali obraz życia staropolskiego oglądanego oczami tych „biedniejszych”, jakby z dołu, inaczej niż w literaturze szlacheckiej czy mieszczańskiej.
Sowizdrzalska literatura narodziła się w II połowie XVI wieku i przetrwała do końca wieku XVII.
Artystycznie najcenniejsze są śpiewniki sowizdrzalskie („pieśni, tańce, padwany”) o bardzo różnej formie, nawiązujące często do |Kochanowskiego, pieśni ludowych lub niezwykle kunsztownych pomysłów barokowych.
Charakterystyczne dla tej twórczości były humoreski o tematyce obyczajowo-społecznej, satyry i żartobliwe paszkwile, fraszki, traktaty. Wyrażały protest przeciw niesprawiedliwości społecznej, ukazywały społeczne kontrasty.
Wyróżnić wśród nich trzeba:
- „Nędza z Biedą z Polski idą” (1624,
- „Lamenty chłopskie na pany” 1620-1630,
- „Wyprawa plebańska”(1590),
- „Z chłopa król” Piotra Baryki (16330,