Starożytny Rzym

Rzym stał się ośrodkiem kultury łacińskiej. Pojawia się ona ok. III/II w. p.n.e. Rzymianie przejęli większość bóstw z greckiego panteonu i dlatego większość mitów jest wspólna, zmianie uległy tylko nazwy bóstw. Zachowano także zamiłowanie do klasycyzmu, dodając jedynie surowym budowlom więcej dekoracji i przepychu, np. modne stało się umieszczanie we wnętrzach mozaik, rzeźb, złotych sztukaterii.

Filozofom rzymskim zawdzięczamy też powstanie zasad etyki, logiki, retoryki, ale w odróżnieniu od sztuki hellenistycznej literatura rzymska zaczęła się od liryki Liwiusza Andronikusa, choć dopiero poezje  Horacego i Owidiusza zasługują na większą uwagę. Horacy już przez sobie współczesnych był uznawany za największego poetę lirycznego. Jego carmina w odróżnieniu od pieśni greckich nie wywodziły się z utworów śpiewanych, ale były już utworami wyłącznie pisanymi (widać różnice w budowie). Tak powstał nowy samodzielny gatunek literacki -oda Horacy w swoich utworach był piewcą stoicyzmu, dlatego też był bardzo popularny wśród naszych twórców XVI wieku, którzy chętnie do jego pełnych wewnętrznej harmonii utworów nawiązywali.

Wergiliuszb znany jest  jako twórca takich dzieł, jak „Bukoliki” – sielanka z życia pasterzy, „Georgiki” – poemat o rolnictwie i, najsłynniejsza, „Eneida” – poemat wzorowany na „Odysei” Homera (szczególnie w budowie), opiewający męstwo protoplastów Rzymian, którzy byli – jak wierzono – potomkami Trojan. „Eneida” bardzo szybko stała się znana, a o jej popularności w późniejszych epokach, np. średniowieczu, świadczy fakt umieszczenia jej jako pierwszej świeckiej książki na liście lektur szkolnych. Przypomnijmy też, że Dante w „Boskiej komedii” na swojego przewodnika po zaświatach wybrał właśnie Wergiliusza.

Owidiusz  w swych poetyckich elegiach, „Metamorfozach” i „Sztuce kochania” doprowadził do doskonałości łacinę. Rzymianie uprawiali także pamiętnikarstwo i kronikarstwo: pamiętniki Juliusza Cezara, „Dzieje” Tacyta, „Dzieje Rzymu” Liwiusza. Zaczynają też powstawać utwory religijne, chrześcijańskie: Tertanalina, św. Ambroży, Prudencjusz.