Stefan Żeromski [jego ulubieni twórcy]

Ulubionym pisarzem autora „Ludzi bezdomnych” był duchowy patron romantyków – William Szekspir. Żeromski nazywał go poufale „mój stary Szekspir”, zaznaczając tym zażyłość z jego dziełami, innym razem  „nadziemskim geniuszem”. Zawdzięczał mu, jak mówił, poznanie prawdy i tym, co to jest litość i jaka gra rolę w życiu ludzkości.

Inne, już współczesne Żeromskiemu źródła lektur to pisarze tworzący w okresie pozytywizmu i w mniejszym lub większym stopniu z tym kierunkiem związani. Wszak najgłośniejsze  dzieła Sienkiewicza, Prusa, Orzeszkowej (jak „Potop”, „Pan Wołodyjowski”, „Placówka”, „Lalka”, „Nad Niemnem”) wychodziły w czasach gimnazjalnych i uniwersyteckich pisarza, tj. latach osiemdziesiątych XIX wieku, inne z dzieł jeszcze później.

Ze szczególnym uznaniem wyraża się Żeromski o nowelach i powieściach Sienkiewicza, chwaląc ich świetną narrację, a także o dziełach Prusa, u którego dostrzega mistrzostwo humoru. O poezji Marii Konopnickiej , sam pisze referat na zebranie kółka studenckiego, podkreślając demokratyzm, szczerą wrażliwość na niedolę ludu.

Z wielkich realistów literatury europejskiej, czytywał Żeromski, prozaików rosyjskich, m.in. Mikołaja Gogola i Iwana Turgieniewa, autora nowel i powieści społeczno-psychologicznych, który w swych utworach przedstawiał życie współczesnej mu inteligencji rosyjskiej, a także wyrażał w subtelny sposób piękno przyrody.

Czytywał Żeromski także naturalistów, np. Emila Zolę i Alfonsa Daudeta, Guy de Maupassanta, zaś z polskich pisarzy Adolfa Dygasińskiego i Gabrielę Zapolską.

Największe zainteresowanie pisarza budzą powieści psychologiczne. Ceni zwłaszcza Dostojewskiego i  jego „Zbrodnię i karę”. Z wielkiej literatury europejskiej, szczególnie cenionej przez modernistów, wymienić należy  Henryka Ibsena, twórce realistycznych, a później symbolicznych dramatów, dzieł o głębokiej problematyce społeczno-moralnej i psychologicznej. Inne bliskie Żeromskiemu nazwisko to Jaroslav Vrchlicki, czeski poeta, przedstawiciel poezji refleksyjnej, piewca przyrody i radości życia.

Znał też i cenił Żeromski twórców związanych z Zakopanem. Ze Stanisławem Witkiewiczem , wybitnym krytykiem, malarzem i pisarzem, interesującym się żywo problematyką społeczno-moralną, a także zagadnieniem impresjonizmu w sztuce łączyła pisarza bliska znajomość i przyjaźń. Zetknął się także z Kazimierzem Tetmajerem i Stanisławem Przybyszewskim, których twórczość znał i oceniał wysoko.

W Warszawie poznał Wacława Berenta, czołowego powieściopisarza modernizmu, czytał jego pisma w sposób daleki od subiektywnych uprzedzeń. Znał też Ignacego Dąbrowskiego, Wacława Sieroszyńskiego i innych twórców skupionych wokół warszawskiego „Głosu”.