Komórki roślinne, bakteryjne, zwierzęce [mała powtórka przed sprawdzianem]

str. 26-34, 37 oraz z kartka ksero.

1.Wyjaśnia pojęcie – komórka, eukariota, prokariota.
2.Wymienia elementy budowy komórki ( organelle komórkowe) i podaje ich funkcję w komórce.
3.Porównuje komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii , wymienia charakterystyczne cechy ich budowy.
4.Rozpoznaje na rysunku komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii.

Komórka

  • Wszystkie organizmy zbudowane są z komórek.
  • Komórka jest podstawowym elementem budującym organizm.
  • Jest zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych, takich jakie pełni organizm jako całość.
  • Komórki odżywiają się, oddychają i rozmnażają się, są też wrażliwe na czynniki środowiska.
  • Ma kształt maleńkiej grudki lub pudełka.
  • Komórki zwierzęce, jak i roślinne mają wiele wspólnych elementów budowy.
  • Różnią się także między sobą.
  • Istnieją organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowe.

Eukariota

  • Komórka, która zawiera jądro komórkowe.
  • Składa się ponadto z cytoplazmy, mitochondrii i błony komórkowej.
  • Komórki roślinne posiadają dodatkowo chloroplasty i od zewnątrz ścianę komórkową, która pełni rolę ochronną, nadaje sztywność komórkom i chroni przed zgnieceniem.
  • Komórki roślinne (w odróżnieniu od zwierzęcych!) posiadają chloroplasty, dzięki którym zachodzi proces fotosyntezy.
  • Wakuola to duży zbiornik wody z różnymi substancjami.
  • Aparat Golgiego system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków,

 Prokariota

  • Komórka nie zawiera jądra komórkowego oraz organelli komórkowych.
  • Nazywana jest inaczej komórką bezjądrową.
  • Priokariotą jest komórką bakteryjna, nie ma jądra, wodniczek, mitochondriów i innych elementów występujących w komórkach zwierzęcych i roślinnych.
  • Mimo to zachodzą w niej wszystkie procesy życiowe.
  • Rolę jądra komórkowego odgrywa DNA bakteryjny, który znajduje się w centralnym obszarze cytoplazmy.
  • Jest nieosłonięty błonami i przypomina poskręcane nici kwasu nukleinowego (DNA).
  • W cytoplazmie gromadzone są materiały zapasowe, np. cukry, z których bakteria korzysta w razie potrzeby.
  • Taką komórkę otacza błona komórkowa oraz ściana komórkowa.
  • Przez błonę zachodzi wymiana substancji między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym.
  • Ściana komórkowa nadaje kształt komórce i pełni funkcje ochronną, różni się też od ścian komórek roślinnych innymi substancjami chemicznymi, z których jest zbudowana.
  • U niektórych bakterii występują włókna, nazywane rzęskami, dzięki którym komórka porusza się.
  • Na zewnątrz ściany komórkowej znajduje się otoczka śluzowa, która jest dodatkową ochroną.

Budowa komórki (organelle komórkowe = poszczególne elementy komórki)

2.Wymienia elementy budowy komórki ( organelle komórkowe) i podaje ich funkcję w komórce.

 Ściana komórkowa

  • występuje wyłącznie u roślin,
  • wzmacnia komórkę,
  • zbudowana z celulozy,
  • nadaje kształt komórce,
  • chroni przed zgnieceniem,
  • przepuszcza wodę, dwutlenek węgla, tlen.

Błona komórkowa

  • występuje u roślin i zwierząt,
  • u roślin, znajduje się wewnątrz komórki (pod ścianą komórkową(,
  • u zwierząt- jedyna warstwa okalająca komórkę,
  • jest półprzepuszczalna, wybiórcza,
  • usztywnia i chroni komórkę przed środowiskiem zewnętrznym,
  • uczestniczy w transporcie różnych substancji.

Jądro

  • najważniejsza organella komórkowa,
  • duże i owalne (okrągłe),
  • występuje u roślin i zwierząt,
  • kieruje czynnościami życiowymi komórki,
  • kontroluje podział komórki i w nim uczestniczy,
  • jest nośnikiem informacji genetycznej,
  • jest żywym elementem komórki.

Błona jądrowa

  • występuje u roślin i zwierząt,
  • otacza jądro,
  • kontroluje przepuszczanie związków z/do jądra.

Wakuole (wodniczki)

  • uważane są za magazyn (zbiornik) soku komórkowego, substancji odżywczych (woda z rozpuszczonymi w niej białkami, cukrami, substancjami zapachowymi),
  • w komórkach roślinnych, które są młode występuje kilka drobnych wakuol,
  • w komórkach starszych – występuje jedna, duża wakuola,
  • stanowią martwy element komórki.

Mitochondria

  • uważane są za centra energetyczne komórki,
  • zachodzą w nich procesy oddychania komórkowego,
  • stanowią żywy element komórki
  • otoczone są dwiema błonami – zewnętrzną, wewnętrzną.

Chloroplasty

  • wyłącznie organella roślinne,
  • są zielone, owalne, zawierają chlorofil,
  • odpowiedzialne za proces fotosyntezy,
  • przekształcają energię słoneczną,
  • zbudowane z dwóch błon.

Porównanie budowy komórek

Porównuje komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii , wymienia charakterystyczne cechy ich budowy.

Porównanie
Element budowy Komórka
bakteryjna roślinna zwierzęca

Jądro komórkowe

____ +

+

Cytoplazma

+ +

+

Błona komórkowa

+

+

+

Mitochondrium

___

+

+

Chloroplast

___

+

___

Ściana komórkowa

+

+

___

Wodniczka (u roślin wakuola) ___ +

+

 Rozpoznaje na rysunku komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii.

Kuba Sz.