Czasy Goethego

Druga połowa XVIII wieku w Niemczech uważana jest za okres przełomu w historii literatury. Niemieccy pisarze porzucili wówczas manierę naśladowania twórców francuskich, prezentując wspaniałe i wybitne dzieła własne, mocno zakorzenione w rodzimej tradycji.

Państwo niemieckie tworzyło w owym czasie zbiór niewielkich księstewek-państewek, gdzie prym wiodły bogate rodziny arystokratyczne, sprawując silną władzę nad mieszczaństwem oraz chłopstwem. Zachwyt  budziła modna kultura francuska, niechętnie przyjmowano zaś sztuki dramatyczne, wiersze i pieśni pisane po niemiecku.

Młodzi twórcy, wywodzący się ze średniej szlachty buntowali się przeciw temu, prezentując z uporem własne niemieckie dzieła, co przyczyniło się do rozkwitu rodzimej literatury w okresie klasycyzmu i romantyzmu.

Za zwiastun nowości uważano sztuki Gottholda Lessinga (1721-1781) krytykujące arystokrację, pokazujące siłę klasy średniej, gdzie bohaterowie bliscy byli widzom, dzięki czemu możliwa była identyfikacja z nimi. Wprowadzony do tych utworów język był zwykłym językiem ludzi. Twórca brał przykład z Szekspira.

Innym twórcą tego czasu był Johann Gottfried Herder (1744-1803), który wprowadził do swych utworów niemiecką poezję ludową, autor podkreślał, że twórcy winni szukać inspiracji literackich w sytuacjach codziennych, na wsiach, na targowiskach, ulicach miasta i wśród przyrody.

Wspomniani wcześniej twórcy stali się przedpolem pokolenia „Burzy i naporu”, którzy pojawili się w latach siedemdziesiątych XVIII wieku. Główni przedstawiciele to:

  • Johann Wolfgang Goethe (1749-1832),
  • Friedrich Schiller (1759-1805).

Przedstawiciele „burzy i naporu” to buntownicy odrzucający reprezentowane przez Oświecenie idee przewagi rozumu i wiedzy naukowej nad innymi sposobami poznania. Uważali, że jedynie instynkt i uczucia pozwalają rozszyfrować tajemnicę istnienia.

Wystawienie sztuki Schillera „Zbójcy” (1781)wywołało  skandal, wprowadzony bowiem bohater to człowiek wysoko urodzony, który porzuca bogactwo i tytuły i poświęca się zbójectwu i pomocy ubogim.

W kolejnym dramacie „Intryga i miłość” (1783) ponownie skrytykował klasę panującą, pokazał demoralizację i jej niszczący wpływ na często naiwnych i szlachetnych młodych ludzi.

Ideałem epoki okazał się najwybitniejszy jej twórca Johann Wolfgang von Goethe,  człowiek wszechstronny, z wyobraźnią poety i dociekliwością filozofa, ponadto utalentowany powieściopisarz, twórca dramatów, naukowiec, lingwista i kompozytor.  Pochodził z bogatej frankfurckiej rodziny, podziwiał  wartości wniesione przez wiele narodów do dorobku kultury światowej, cenił wolność i możliwość rozwoju każdej istoty ludzkiej.

Jego najwybitniejsze dzieła to: „Cierpienia młodego Wertera” 1774 i „Faust”.

Schillera i Goethego łączyła dozgonna przyjaźń.

Wszechstronne zdolności oraz umysł geniusza stawiają  Goethego w szeregu najwybitniejszych twórców literatury europejskiej, dlatego jego dzieła wywarły ogromny wpływ na następne pokolenia twórców.