Akcja rozgrywa się w starożytnym Egipcie, za czasów panowania Ramzesa XIII, czyli w XI wieku p.n.e.
Głównym wątkiem utworu jest konflikt między władzą świecką a duchowną, zderzenie dwóch racji – faraona i kapłanów. Kapłani wykorzystują zaćmienie słońca do zdławienia buntu ludu. Wmawiają swym wiernym, że to kara bogów za ich nieposłuszeństwo. Pokonują dzięki temu Ramzesa, który zostaje zabity, a zwycięża Herhor. Proces reform, który zapoczątkował młody wkładca już się jednak rozpoczął, więc kapłani niechętnie, ale muszą go realizować.
Bohaterowie to przede wszystkim postaci fikcyjne, nie wiadomo w zasadzie czy faraonowie Ramzes XIII i Ramzes XII żyli naprawdę, badacze historii Egiptu uznają ich za postaci legendarne. Jedynie wspomniany już kapłan Herhor to postać historyczna.
Ramzes XIII buntuje się przeciwko kapłanom i ich ogromnym wpływom. Marzy o przywróceniu rzeczywistej władzy faraonom i występuje przeciwko duchownym. Chce zbudować silnie ekonomicznie państwo, wprowadzić szereg nowoczesnych reform, by poprawić los ludu, który żyje w ubóstwie, nędzy, gdy tymczasem duchowieństwo opływa we wszelkie dostatki.
Młody Ramzes jest ambitny i pełen zapału, konsekwentnie zmierza do wytyczonych celów, jest wrażliwy, nie godzi się na tak ciężkie życie swojego ludu, a także jego cierpienia. Ponadto – to doskonały wojownik i dowódcza, który uczestniczył w wojnie z Libijczykami i ich pokonał. Jest także człowiekiem nieostrożnych i postępującym porywczo, bardzo często bez zastanowienia.Ramzes to idealista, nie chce kompromisów, a zło pragnie zwalczać szybko i wszystkimi sposobami. Atakując tak otwarcie kapłanów pomnaża tylko grono swych wrogów i dlatego przegrywa.
Przeciwnikiem Ramzesa jest kapłan świątyni Amona w Tebach, wytrawny gracz polityczny, pełniący funkcję ministra wojny, ambitny, wykwintny i opanowany polityk . To człowiek dojrzały, ma około czterdziestu paru lat, inteligentny i bezwzględny i przebiegły. Posiada wszechstronną wiedzę i umiejętność jej wykorzystywania. Herhor jest ostrożny, choć nie nie kryje żądzy władzy, w jego przekonaniu interes państwa łączy się z interesem kapłaństwa, cyniczny, zdolny do kompromisów, potrafi manipulować tłumem, umie precyzyjnie i przebiegle obmyślać i realizować swe plany, zdobywa władzę.
Mefres, jeden z najbliższych współpracowników Herhora; uparty, okrutny i mściwy starzec, nie przebiera w środkach, by zniszczyć znienawidzonego Ramzesa XIII i to on nakazuje Lykonowi zabić faraona.
Mentezufis, drugi współpracownik wielkiego kapłana, zręczny polityk.
Fabułę urozmaicają wątki miłosne:
- Sara, Żydówka, postać bardzo szlachetna, miłość do Ramzesa stała się treścią jej życia; nie pamięta mu upokorzenia i odepchnięcia, dla ratowania ukochanego przyjmuje na siebie domniemaną zbrodnię i umiera obłąkana.
- Kama, kapłanka fenicka, to zawistna, próżna i ambitna kobieta, która pragnie upokorzyć rywalkę.
- Hebron, córka króla Teb jest lekkomyślną i próżną dziewczyną, dbającą tylko o własne korzyści.
„Faraon” to powieść historyczna obrazująca starożytny Egipt, doskonale portretująca jego codzienne życie, m.in. na dworze faraona, w tym dokładny opis jego pałacu, zwyczaje i panoramę społeczną. Warto pamiętać, że warstwy społeczne w ówczesnym Egipcie to:
- faraon,
- kapłani,
- urzędnicy,
- żołnierze, rzemieślnicy,
- kupcy,
- chłopi,
- niewolnicy.
Dzięki „Faraonowi” czytelnik może poznać też obyczaje i wierzenia religijne, np. oddawanie szczególnej czci skarabeuszom, balsamowanie zwłok, codzienne modlitwy, starania pielęgnacyjne o posągi bogów.
„Faraon” to przede wszystkim doskonałe studium dotyczące problemów państwa i władzy. Ukazuje konflikt władzy świeckiej i duchownej, a pisarz doskonale zanalizował jej mechanizmy. Warto też przypomnieć, że samotna walka młodego Ramzesa XIII nie poszła na marne, bowiem kapłani zrozumieli, że reformy są nieuniknione.
Powieść ma bezdyskusyjne walory poznawcze i ideowe, jako utwór historiozoficzno-polityczny ma zasięg uniwersalny i nic nie utracił ze swojej aktualności.