Ryszard Kapuściński
(4 marca 1932 roku, Pińsk – 23 stycznia 2007 roku, Warszawa)
Najwybitniejszy polski reportażysta, którego życie upłynęło na wędrówkach i podróżach. Znany i najczęściej tłumaczony polski pisarz (jego książki przetłumaczono na ponad 20 języków). To także dziennikarz, pisarz, poeta i myśliciel, nazywany „cesarzem polskiego reportażu”.
Ukazywał przemiany zachodzące w świecie oraz życie ludzi należących do różnych kultur.
Debiutował jako poeta w 1949 roku, w 1950 roku rozpoczął podjął pracę w „Sztandarze Młodych”, tam też opublikował 5 lat później pierwszy reportaż „To jest prawda o Nowej Hucie”, za który otrzymał Złoty Krzyż Zasług. Rok 1956 rozpoczął cykl jego światowych podróży, wyjechał wówczas do Indii, Pakistanu, Afganistanu, zaś rok później do Japonii i chin.
Od 1958 roku pracował w „Polityce”, drukując reportaże z Polski, potem relacje z Konga. W 1962 roku został korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Odwiedził radzieckie republiki zakaukaskie, Chile, Boliwię, Meksyk, Brazylię.
Od 1974 do 1981 roku pracował w tygodniku „Kultura”, pisał i intensywnie podróżował, jego reportaże dotyczyły wojny w Angoli, był też w Etiopii, czego wynikiem były dwie książki, które przyniosły mu międzynarodowy sukces oraz Iranie.
W 1989 roku w czasie pobytu w ZSRR relacjonował rozpad imperium, przeprowadził wówczas ponad 1500 rozmów i przejechał około 60 tysięcy kilometrów. Przez lata był też wykładowcą uniwersyteckim w Indiach, Wenezueli, Meksyku, USA, zdobył także wiele nagród, szczególnie cenny był dla niego tytuł „Dziennikarza Wieku”, przyznany przez polskich dziennikarzy.
W stanie wojennym Kapuściński przerwał reporterskie podróże, z luźnych notatek stworzył 6 tomów „Lapidariów”, w 1986 roku wydał zbiór wierszy „Notes”, w 2006 „Prawa natury”.
Zaproponował nową odmianę literatury faktu, połączył reportaż z literaturą piękną, tworząc reportaż eseistyczny lub esej reporterski, jak sam nazywał ten gatunek. Ukazywał wydarzenia historyczne, rewolty i przeobrażenia społeczne i polityczne w sposób niezwykle ciekawy dla czytelnika, gdzie doskonale udokumentowane wydarzenia łączył ze szczególnym zainteresowaniem człowiekiem (ludźmi) funkcjonującymi w kręgu tych wydarzeń.
Stosował alegoryczną interpretację faktów, do sensu zdarzeń, a w opisach uwalniał swoją ogromną wyobraźnię, pozwalał sobie na własne refleksje i komentarze, wprowadził do swych utworów wyraziste postaci, precyzyjny, wyrafinowany, a jednocześnie prosty język.
Przez lata otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. Nagrodę im. Juliana Brauna, Ministra Kultury i Sztuki, Nagrodę im. Bolesława Prusa, Nagrodę „Kultury”, Nagrodę Polskiego Pen Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego, Nagrodę Polskiego Pen Clubu im. Jana Parandowskiego, Statuetkę Ikara, tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Sofijskiego oraz Uniwersytetu Barcelońskiego, Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta, Nagrodę literacką Nike czytelników, złoty medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” i wiele innych. Przez wiele lat był kandydatem do literackiej Nagrody Nobla, niestety nigdy jej jednak nie otrzymał.
Warto pamiętać utwory Ryszarda Kapuścińskiego”
- „Busz po polsku” (najlepsze reportaże z „Polityki”,
- „Chrystus z karabinem na ramieniu” (o Boliwii, Antylach, Haiti),
- „Wojna futbolowa (o wojnie między Hondurasem i Salwadorem),
- „Cesarz” (o Etiopii),
- „Szachinszach” (o Iranie i dworze szacha Rezy Pahlavi),
- „Imperium” (relacje z podróży po Związku Radzieckim),
- „Heban” (o Afryce),
- „Podróże z Herodotem” (rodzaj autobiografii zawodowej),
- „Notes” (tomik wierszy),
- „Lapidarium” (zapiski, notatki pisarza z lat 1980-2006),
- „Z Afryki” (album fotograficzny zdjęć zbieranych blisko 40 lat),
- „Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku”, „Dałem głos ubogim” (wydania pośmiertne),
* W 2010 roku ukazała się kontrowersyjna biografia Ryszarda Kapuścińskiego „Kapuściński non-fiction” Artura Domosławskiego, która stała się przedmiotem kilkuletniej batalii sądowej żony i córki pisarza z autorem oraz wydawnictwem.
Ryszard Kapuściński zmarł na zawał serca 23 stycznia 2007 roku. Miał 74 lata.