„Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza [etos spiskowca]

  • Dla pokoleń  polskich patriotów „Konrad Wallenrod” był wskazówka do walki z zaborcą.
  • Stał się m.in. lekturą spiskowców przygotowujących powstanie listopadowe.
  • Popularność zdobyło wówczas powiedzenie „Słowo stało się ciałem, a Wallenrod Belwederem” (przypisywane Ludwikowi Nabielakowi lub Sewerynowi Goszczyńskiemu).
  • Mickiewicz nie proponował Polakom walki podstępnej i wyniszczającej duchowo człowieka,  starał sie jednak pokazać różne metody działania.
  • Sam doświadczył represji za działalność w Stowarzyszeniu Filaretów i Filomatów, był zesłany w głąb Rosji i nieustannie śledzony, dlatego sam postępował podobnie jak bohater jego utworu.
  • Zdawał sobie sprawę, że patrioci polscy muszą działać potajemnie, w konspiracji, w aurze zdrady i grzechu.
  • Konrad jest więc przedstawicielem  pierwszego pokolenia Polaków, którego historia zmusiła do pojęcia walki z zaborca w sposób spiskowy, skryty, a więc niezgodny  z dotychczasową  tradycją etyki rycerskiej.
  • Konspiracja wg „Wallenroda ” na stałe wpisała się w charakter polskiego życia patriotyczno-politycznego.
  • Trwała przez okres zaborów, ponownie pojawiła się w okresie okupacji hitlerowskiej w czasie II wojny światowej, a następnie w czasie podziemnej walki z socjalistyczną władzą Polski Ludowej.
  • Sam poemat stała się wielka metafora poetycką, rozpiętą na trudnymi zmaganiami moralnymi spiskowców polskich, budujących nową moralność patriotów i rewolucjonistów.