Kościół w Chybicach

Kościół usytuowany jest we wschodniej części wsi Chybice przy drodze Nowa Słupia – Starachowice. Otoczony jest dość wysokim murem, na wysokim wzniesieniu, które od północy i wschodu wychodzi na biegnącą tuż obok szosę . Od południa stromą skarpą graniczy z płaską łąką i jeziorem.
Kościół w Chybicach został wybudowany w miejscu, które było niedostępne i z natury swojej posiadało cechy obronne. Wybranie takiego właśnie miejsca było zrozumiałe, gdyż w myśl zaleceń liturgicznych odnośnie budownictwa sakralnego, świątynie powinno się wznosić w miejscach odosobnionych, na wzniesieniach.
Kościół w Chybicach powstał w 1362 roku. Fundatorami byli księża Świesław (Świeczław[1]) i Maciej ze Śnieżkowic. W dokumentach pojawia się nazwisko Iwaskowiczów i Swaskowiczów. Obaj fundatorzy byli braćmi rodzonymi, kanonikami krakowskimi, należeli do starego rodu szlacheckiego herbu Syrokomla[2].

Maciej sprawował funkcję proboszcza w Wiślicy, natomiast Świesław kanclerza dobrzyńskiego, kantora sandomierskiego. W uroczystej liturgii wyróżniano posługę kantora. Według definicji encyklopedycznej słowo kantor wywodzi się od łacińskiego wyrażenia cantare i oznacza śpiewać. Kantorem określa się przewodnika i nauczyciela śpiewu liturgicznego. Do XVI wieku funkcję kantora spełniali zasadniczo duchowni, głównie z uwagi na to, że byli ludźmi wykształconymi. Kantorem mógł być wyłącznie doświadczony i wykształcony śpiewak[3].

Konsekracja świątyni chybickiej nastąpiła prawdopodobnie także w roku 1362.  Konsekracja była czynnością, podczas której biskup dokonywał uroczystego poświęcenia nowego kościoła i nadania mu wezwania. Podczas tego uroczystego aktu, biskup krakowski Bodzanta Jankowski (od 12.06.1348 r. do 1.12. 1366 r.)[4] nadał świątyni wezwanie, czyli patrocinium: Św. Małgorzaty – męczennicy, świętej kościoła katolickiego. Przyłączył także do parafii kilka wsi i nadał dziesięcinę.

Jak wspomniano wcześniej o wyborze konkretnego wezwania mogli decydować fundatorzy kościoła. Często taką decyzję zamieszczano dokumencie fundacyjnym świątyni. Z powodu niezachowania się wspomnianego aktu fundacji nie można ustalić w jakim stopniu na wybór patrocinium dla kościoła chybickiego mieli ofiarodawcy. Nadanie kościołowi w Chybicach wezwania dawało wiernym poczucie duchowej opieki patronki.

Konsekrację kościoła poprzedzała jego erekcja. Następowała ona po wyrażeniu przez fundatora chęci wzniesienia na danym terenie świątyni i zapewnienia jej uposażenia. Na cały proces erygowania kościoła parafialnego składały się następujące elementy: dekret biskupa diecezji wyrażający zgodę na wzniesienie świątyni, poświęcenie i położenie kamienia węgielnego po prawej ścianie absydy, postawienie drewnianego krzyża po wschodniej stronie, w miejscu gdzie będzie wzniesiony wielki ołtarz. W kościele jest tablica erekcyjna z 1362 roku.

Parafia w Chybicach obejmowała wiernych z miejscowości położonych w różnej odległości od kościoła.  Duże odległości mogły powodować utrudnienia w przybyciu ludności  na niedzielną mszę świętą.  Najdalej położonymi wioskami był Bostów, Wawrzęczyce, Nieczulice. Można wysunąć hipotezę, że mieszkańcy wsi położonych na krańcach terytorium parafii nie uczęszczali tak regularnie na nabożeństwa, jak ludność, która mieszkała blisko kościoła parafialnego. Powyższa hipoteza nie musiała jednak odzwierciedlać stanu, jaki był w rzeczywistości.

Długosz , około 1470 roku, wymienia w Chybicach kościół częściowo zbudowany z kamienia, częściowo natomiast z cegły.

Kościół z zewnątrz wydaje się dużo większy, niż jest w rzeczywistości. Wnętrza świątyni są tynkowane, pomalowane na jasne, stonowane kolory. Dominuje kolor różu, ale występują także różne odcienie beżu i szarości. 

Nawa ma plan prostokąta niewiele odbiegającego od kwadratu. Podobne proporcje ma prezbiterium, ale jest ono węższe od nawy i krótsze od niej.

Na środku nawy stoi ośmioboczny filar o profilowanym cokole i wyodrębnionej części górnej, dźwigający sklepienne żebra. Jest to najciekawszy element architektury kościoła w Chybicach. Takie sklepienie określane jest jako sklepienie palmowe. Sklepienie to jest oparte w części zachodniej na schemacie krzyżowo – żebrowym, a w części wschodniej na schemacie gwiaździstym. Nie mamy w regionie świętokrzyskim drugiego takiego lub podobnego kościoła o tak zwanym sklepieniu palmowym[1].

[1] Palma – znak męczeństwa.

[1] Różne źródła podają odmiennie brzmiące imię fundatora kościoła.

[2] Syrokomla (Srokomla, Syrykomla), herb szlachecki wywodzi się od herbu Abdank i oznacza mokra kłoda.

[3] I. H. Siekierka, Muzyka a liturgia. Zagadnienia wybrane, Wrocław 2005, s.16.

[4] P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce, Warszawa 1992, s. 31.