„Lalka” Bolesława Prusa

Powieść w formie książkowej ukazała się w 1890 roku (wcześniej drukowana była w „Kurierze Codziennym”) i od lat trwa wokół niej dyskusja, dotyczy bowiem spraw uniwersalnych, ważnych dla każdego człowieka. Po II wojnie światowej była blisko 50 razy wznawiana, a także wydawana w wielu przekładach za granicą.

Dwutomowa powieść składa się  z 37 rozdziałów, z których każdy stanowi pewną całość fabularną. Przeszła do literatury polskiej jako przykład wzorcowej realizacji postulatów gatunkowych powieści mieszczańskiej.

Akcja powieści umieszczona jest w latach 1878-1879, a najważniejszym motywem książki jest miłość Wokulskiego, kupca galanteryjnego, jak sam siebie nazywał, do zubożałej arystokratki Izabeli Łęckiej. Poszerzenie czasowe powieść uzyskuje dzięki pamiętnikowi Rzeckiego (Pamiętnik starego subiekta), a Rzecki opowiada w nim o dzieciństwie i młodości, udziale w Wiośnie Ludów (1848), co pozwala postrzegać powieść jako panoramę polskiego losu i przegląd społeczeństwa  XIX wieku.

Akcja  powieści toczy się głównie w Warszawie,  występują postaci z różnych warstw społecznych (arystokracja, mieszczaństwo, inteligencja, chłopi i robotnicy). Na pierwszoplanowych opiera się fabuła powieści, drugoplanowe zaś, poszerzające wielowątkowość książki, wzbogacają galerię typów i charakterów, epizodyczne, bo i takich jest wiele,  pojawiają się przy okazji jakichś zdarzeń tylko [po to, by stanowić tło i uzupełnienie obrazu społeczeństwa.

Postaci:

  • Stanisław Wokulski,
  • Izabela Łęcka,
  • Ignacy Rzecki,
  • Baronowa Krzeszowska,
  • Baron Krzeszowski,
  • Julian Ochocki,
  • Kazimierz Starski,
  • doktor Szuman,
  • Henryk Szlangbaum.

Tytuł utworu ma podwójną wymowę, lalka pojawia się w relacji procesu pani Stawskiej (oskarżonej o kradzież), lalką salonową jest sama Izabela Łęcka.

„Lalka”

  • powieść realistyczna,
  • panorama społeczna Warszawy,
  • idee pozytywistyczne,
  • dialog z romantyzmem,
  • symbolika.