- Pochodzi z rękopisu z 1470 roku, którego autorem był przeor benedyktyńskiego klasztoru Świętego Krzyża na Łysej Górze.
- Stąd nazwa utworu, jedna z kilku, bo ma też tytuły:
- „Posłuchajcie, bracia mili…”,
- Żale Matki Boskiej pod krzyżem”,
- Plankt.
- Prawdopodobnie stanowi fragment niezachowanego misterium pasyjnego.
- Jest pieśnią pieśń lamentacyjną, popularna w średniowieczu w Europie, przedstawiająca cierpienie Matki Boskiej stojącej pod krzyżem, na którym umiera Jezus.
- Ukazuje cierpienie Maryi jako matki, która patrzy na mękę i śmierć swojego syna.
- Podkreślona zostaje ludzka perspektywa – Maryja nie tylko jako Matka Boża, ale też kobieta przeżywająca ból i rozpacz.
- To przykład humanizacji postaci Maryi – zamiast niedostępnej Królowej Niebios staje się ona cierpiącą matką, bliską ludziom.
- Występują trzy rodzaje wypowiedzi:
- do Syna – prosi, aby podzielił się z nią swoim cierpieniem („Użycz mi, Synu, swojej męki”),
- do aniołów – wzywa je na świadków bólu, do matek – aby współczuły jej jako matce tracącej dziecko.
- Uznawany jest za arcydzieło polskiej liryki średniowiecznej.