„O dwóch nogach Pana Cogito” Zbigniewa Herberta

  • Liryk zaliczany do utworów refleksyjno-filozoficznych.
  • Konstrukcja wiersza oparta jest na zasadzie kontrastu między prawą i lewą nogą.
  • Obrazuje dwoistość natury człowieka oraz połączenie różnych wartości w życiu człowieka.
  • Podmiot liryczny (brak jasnego określenia kim on jest) przedstawia kontrastowe dwie nogi (jedna, chłopięca, umięśniona, optymistyczna, druga – chuda, sztywna, gotowa na przeszkody).
  • W rzeczywistości nogi są tylko symbolem natury, bowiem człowiek nie jest monolitem, raz jest realistą i kieruje się rozumem, innym razem jego działaniami kierują uczucia, marzenia.
  • Pogodzenie tych dwóch sfer bywa czasem niełatwe.
  • Jest też porównanie nóg do bohaterów powieści Cervantesa, lewa noga jest jak Sancho Pansa, a prawa jak rycerz Don Kichot.
  • Podmiot liryczny zna doskonale Pana Cogito.
  • Utwór składa się z pięciu zwrotek różnej długości, jest więc nieregularny, bez rytmu i rymów, wiersz biały.
  • Jego język przypomina mowę potoczną, poeta wykorzystał kolokwializmy, wyrażenia i zwroty funkcjonujące w codziennym języku.
  • Wśród środków stylistycznych wyodrębnić można: przenośnię, uosobienie (np. lewa noga „w uśmiechach mięśni”, prawa noga „szlachetnie sztywna”) , a także wyliczenia (np. „Chuda z dwiema bliznami”).

Lewa noga normalna
rzekłbyś optymistyczna
trochę przykrótka
chłopięca
w uśmiechach mięśni
z dobrze modelowaną łydką

prawa
pożal się Boże –
chuda
z dwiema bliznami
jedną wzdłuż ścięgna Achillesa
drugą owalną
bladoróżową
sromotną pamiątką ucieczki

lewa
skłonna do podskoków
taneczna
zbyt kochająca życie
żeby się narażać

prawa
szlachetnie sztywna
drwiąca z niebezpieczeństwa

tak oto
na obu nogach
lewej którą przyrównać można do Sancho Pansa
i prawej
przypominającej błędnego rycerza
idzie
Pan Cogito
przez świat
zataczając się lekko