„Ocalony” Tadeusza Różewicza

  • Utwór pochodzi ze zbioru  „Niepokój” (1947).
  • Utwór jest świadectwem dramatycznych doświadczeń młodego człowieka (dwudziestoczterolatka).
  • Różewicz oszczędnie obrazuje tragiczne doświadczenia.
  • Jest to jednocześnie wyjątkowo  przenikliwy i przerażający obraz.

  • Różewicz obrazuje w „Ocalonym” dwa dramaty.
  • Jeden to obraz upadku wszystkich wartosci, drugi to brak możliwości adekwatnego nazwania tych przeżyć.
  • Sowa, którymi wcześniej można było dokonywać oceny zdewaluowały się.
  • Trudno więc określić to co dobre i złe.
  • Dawny język nie daje teraz takiej możliwości.
  • Zachodzi więc konieczność odnalezienia nowego „nauczyciela i mistrza”, który nauczy nazzywać rzeczy po imieniu.
  • Pokaze noewy sposób zobrazowania świata, w którym unieważniono wcxześniejsze wartości.

  • „Ocalony” to  przykład iryki bezpośredniej.
  • Podmiot liryczny przedstawia się w pierwszym wersie, informując o swoim wieku.
  • Kolejne wersy stanowią wyznanie „ja” lirycznego.
  • Cały tekst przyjmuje formę monologu.
  • Wiersz wolny, ubogi w środki poetyckiego wyrazu.
  • Pierwsza i ostatnia strofa stanowią klamrę poetycką.

  • Historycy literatury bardzo różnie interpretów utwór.
  • Ta wieloaspektowość pozwala na analizę  w kategorii rozpaczy i nihilizmu czy jako akt sprzeciwu wobec negowania wartości.
  • Inni dostrzegają w nim ironię, a chodzi tu o ocelenie duchowe.
  • Powraca też, jak w całej twórczości Różewicza, zagadnienie wiary, a raczej niewiary, utraty Boga.

„Ocalony”

Mam dwadzieścia cztery lata
ocalałem
prowadzony na rzeź.

To są nazwy puste i jednoznaczne:
człowiek i zwierzę
miłość i nienawiść
wróg i przyjaciel
ciemność i światło.

Człowieka tak się zabija jak zwierzę
widziałem:
furgony porąbanych ludzi
którzy nie zostaną zbawieni.

Pojęcia są tylko wyrazami:
cnota i występek
prawda i kłamstwo
piękno i brzydota
męstwo i tchórzostwo.

Jednako waży cnota i występek
widziałem:
człowieka który był jeden
występny i cnotliwy.

Szukałem nauczyciela i mistrza
niech przywróci mi wzrok słuch i mowę
niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia
niech oddzieli światło od ciemności.

Mam dwadzieścia cztery lata
ocalałem
prowadzony na rzeź.