Pieśń powstała w Paryżu na wieść o wybuchu powstania styczniowego w 1863 roku. Autorem słow jest Konstanty Gaszyński (1809–1866), polski prozaik, publicysta, tłumacz, powstaniec 1830, emigrant. Gaszyńskie jest reż autorem tekstu pieśni „Czarna sukienka”. Pieśni zyskały popularność, towarzyszyły spotkaniom patriotycznym organizowanym w polskich dworach w czasie „żałoby” narodowej po upadku zrywu styczniowego. Nie jest znany autor melodii.
Śród chłodu i głodu w obronie narodu
My zawsze do boju gotowi;
Choć dłoń nam skostniała, lecz serce w nas pała
I grozim rozpaczą wrogowi!
Świat głuchy na jęki, nie podał nam ręki –
Już w pomoc nie wierzym niczyją;
Lecz z słowem modlitwy idziemy do bitwy
Wołając: Jezusie! Maryjo!
Bo Jezus męczony, przez katów sądzony
Zna los polskich mężów i dziatek –
Bo Maria w łzach cała, pod krzyżem omdlała,
Pojmuje, co płacz polskich matek!
Wróg liczny w sołdaty, bogaty w armaty,
I z Niemcem skojarzon przymierzem;
Nam własna odwaga i Bóg co ją wzmaga,
Jedynym w tej walce puklerzem!
Dzicz sroga i ciemna – brzeg Wisły i Niemna
Chce zmienić w pustynie dla carów;
Z miast ludność porywa – a włości okrywa
Zgliszczami i łuną pożarów!
Wróg puścił swe hordy na łupież i mordy,
Wiek starców, wstyd dziewic znieważa
Wściekłości Mongoła nic wstrzymać nie zdoła,
Cześć grobów ni świętość ołtarza!
Kraj któryż śród świata był dręczon przez kata
Tak srodze, jak Polska w tej chwili?
Któż krople policzy kielicha goryczy,
Któryśmy aż do dna spełnili?
Lecz bronić narodu, śród chłodu i głodu
My spieszym z niezlękłym orężem. –
Kto nie zna, co trwoga, silniejszy od wroga –
Zwyciężem, o bracia! Zwyciężem!
Kraj z nami! Bóg z nami! – nad ofiar grobami
Ojczyzna i Wolność odżyją!
Więc naprzód – do bitwy! Ze słowem modlitwy,
Z okrzykiem: Jezusie! Maryjo!