Początki teatru greckiego

Początki teatru greckiego to VI w. p.n.e. , sięgają one religijnych obrzędów ku czci boga Dionizosa, boga winnej latorośli i mistycznego szału, zwolennika radosnego życia.

Święta organizowane na cześć tego boga nazwano Dionizjami i dzielono na:

• Dionizje Wielkie, nazywane też miejskimi, dla możnych, obchodzone w dniach 8-13 miesiąca Elafebolionu (marzec/kwiecień), w ich trakcie  przenoszono posąg Dionizosa ze świątyni na Akropolu do gaju herosa Akademosa, gdzie składano mu hołdy i bawiono się, w dniach następnych trwała rywalizacja dramatyczna, wystawiano tragedie i komedie walcząc o palmę zwycięstwa,
• Dionizje Małe, (Wiejskie), dla pospólstwa, organizowano w Posejdonie (koniec grudnia/początek stycznia), początkowały degustacje młodego wina, podczas zabaw ludowych, procesji i przedstawień  aktorskich. Były również organizowane sportowe zmagania sprawnościowe (skoki na workach po winie wysmarowanych oliwą).

Współzawodnictwo dramatyczne,  polegające z wystawianiem tragedii i komedii w teatrze Dionizosa, połączono również   ze świętem Lenaje, obchodzonym w miesiącu Gamelion (styczeń/luty), kiedy to tłoczono wino  i świętowano, ucztując i tańcząc na ulicach miast.

W zasadzie wszystkie święta łączono z zabawą, rozrywką i zawodami  między sławnymi dramaturgami. Organizację pierwszego przedstawienia przypisuje się Pizystratowi, ateńskiemu tyranowi w latach 561-527 p.n.e.

Pierwotnie w sztukach dramatycznych występował jeden aktor w towarzystwie chóru.  Z czasem liczba aktorów zwiększyła się i na scenie pojawiało się ich trzech.  Miejscem pierwszych przedstawień była ateńska Agora (rynek), a teatr składał się z kolistej przestrzeni z ołtarzem leżącym niedaleko świątyni.  Widowiska sytuowano na stoku wzgórza, w miarę upływu lat budowano dla potrzeb teatru drewniane konstrukcje.

W V i VI wieku p.n.e. zaczęły się pojawiać  konstrukcje kamienne, które ostatecznie ukształtowały założenia teatru greckiego. Wyodrębnić można w tym zakresie:

• skene, czyli budynek służący do przebierania się aktorów oraz do wieszania dekoracji,
• przed skene sytuowało się podium (proskenion), miejsce występu aktorów,
• Między skene a widownią znajdowała się orchestra wraz z thymele stojącym pośrodku,
• wokół występował chór, nieraz również aktorzy,
• po obu bokach orchestry znajdowały się paradne przejścia (parodos), którymi wprowadzano aktorów.
• widownię, zbudowaną amfiteatralnie, czyli theatron.

Te elementy można zobaczyć w zachowanym teatrze w Epidauros, wpisanym (w 2014 roku) na listę dziedzictwa światowego UNESCO.  Teatr mieścił ponad 12 tysięcy widzów i posiadał doskonałą akustykę. Także i współcześnie służy wystawianiu sztuk greckich dramaturgów starożytnych.

Chór w teatrze greckim odgrywał istotną rolę, najważniejsze fakty to:

• zawsze uczestniczył w teatralnych przedstawieniach, choć jego rola przez lata ewaluowała,
• w VI wieku p.n.e. pojawia się przewodnik chóru koryfeusz,
• w chórze mogli występować jedynie  mężczyźni, wybierano ich spośród młodzieży ateńskiej (niektórzy odmawiali kobietom nawet prawa pobytu na widowni),
• w tragedii pieśni chóru „prowadziły” akcję, słuchano ich też w trakcie  przerw między aktami, w obrębie jego występu wskazuje się:
  o prolog (zapowiedź tragedii)
  o parados (wejście chóry na scenę)
  o epeisodion (epizod, część akcji)
  o stasimon (komentarz chóru)
  o epeisodion (kolejne wydarzenie)
  o stasimon (ponowny komentarz chóru)
  o exodus ( wyjście chóru)
• w trakcie wystawiania komedii chór wykonywał pieśni, które nie miały związku z akcją.

Aktorów do przedstawień przygotowywano profesjonalnie, sporządzając z usztywnionego płótna maski, szyjąc stroje czy przygotowując koturny, widowiska wzbogacał śpiew i tanie, a oglądały je tłumy. Doskonała akustyka teatrów pozwalał słyszeć wypowiadane przez aktorów kwestie nawet z najdalszych miejsc.