Podmiot, główna część zdania (premier), oznacza wykonawcę czynności, o której mówi orzeczenie, odbiorcę skutków tej czynności, odpowiada na pytania kto? co?, rzadziej kogo? czego?, wyrażony jest najczęściej rzeczownikiem, choć może być także liczebnikiem, zaimkiem czy przymiotnikiem (np. Wiódł ślepy kulawego).
Wskazywane są następujące typy podmiotów:
- Gramatyczny, wyrażony w mianowniku, najczęstszy w naszym języku, np. Mama pomaga synowi. On jest bardzo zadowolony.
- Logiczny, wyrażony rzeczownikiem w dopełniaczu, występuje w zdaniach, gdzie czegoś (kogoś) brak lub czegoś (kogoś) ubywa, np. Pieniędzy nie było w portfelu, Czworo uczniów uczestniczyło w zawodach.
- Domyślny, nieobecny w zdaniu, domyślamy się go z formy osobowej orzeczenia, nieraz z poprzednich wypowiedzeń, np. Zabrałem ten zeszyt (ja), Wygraliśmy ten mecz (my).
- Szeregowy, nieraz określany grupowym, kiedy podmiot składa się z szeregu wyrazów, np. Lizaki, pączki i lody kuszą swym smakiem, Basia, Krysia i Jola chodzą do jednej klasy.
- Towarzyszący, zbudowany z kilku wyrazów, z których pierwszy występuje w mianowniku, a następne w innym przypadku, np. Kuba z Julką pojadą na obóz sportowy.
- Nierozwinięty, bez określeń, np. Żołnierze czekali na apel.
- Rozwinięty, podmiot wraz z określeniami, np. Ciężka praca czeka uczniów.
Występują również zdania bezpodmiotowe, wówczas podmiot nie jest obecny i nie można się go domyślić z formy osobowej czasownika lub poprzednich wypowiedzeń. Komunikat przekazywany w takim zdaniu, mimo braku podmiotu, jest jasny i zrozumiały. Zdarza się to w następujących sytuacjach, gdy:
- orzeczeniem jest nieosobowa forma czasownika zakończona na -no i -to, albo konstrukcja z zaimkiem zwrotnym się, oznacza to, że nadawca nie wie kro jest wykonawcą czynności, nieraz nie chce tego ujawnić, ale wskazuje, żer czynność została wykonana, np. Zerwano mój plakat.
- zdanie dotyczy niektórych zjawisk atmosferycznych, np. Błyska się, Leje, Grzmi.
- nadawca przekazuje informację o stanie fizycznym lu psychicznym, np. Mdli mnie.
- orzeczeniem jest wyraz o funkcji orzeczenia, np. można, trzeba, warto, np. Trzeba go znaleźć.