- Do Polski idee renesansu docierały już w XV wieku.
- Był to czas przebudowy państwa, na pierwszy plan zaczęła sie wysuwać szlachta.
- Korzystna europejska sytuacja polityczna sprawiła, że Polska bogaciła sie i funkcjonowała w pokoju.
- Kiedy jednak Europa zaczęła się pogrążać w nietolerancji i wojnach religijnych, Polska była oazą spokoju, gdzie schronienie znajdowały niepokorne umysły.
- W Polsce pojawił się włoski poeta Kallimach (Filip Buonaccorsi, 1437-1496), który uciekał z ojczyzny za udział w spisku przeciw papieżowi.
- Mimo wyroków znalazł tu opiekę, został nawet opiekunem młodych królewiczów i doradcą Kazimierza |Jagiellończyka oraz Jana Olbrachta.
- Wiersze Kallimacha, szczególnie miłosne elegie i epigramaty, miały wpływ na pierwsze pokolenie polskich poetów renesansowych, piszących jeszcze po łacinie.
- Za inspiratora rozwoju uważany kest Niemic Konrad Celtis (1459-1508), ciekawy świata humanista, który przybył do Polski skuszony wysoką sławą Akademii Krakowskiej.
- Celtis był założyc9ielem pierwszego humanistycznego stowarzyszenia w Polsce, tj. Nadwiślańskiego Towarzystwa Literackiego.
- Swoje krakowskie czasy opisał w łacińskich wierszach o pięknej Hasilinie.
- Do Polski trafili także niemieccy pierwsi drukarze, a ich warsztaty wędrowne zaczęły pojawiać sie ok. roku 1473.
- Później wiele z nich stało się warsztatami stałymi.
- Drukarnie miały wpływ na rozpowszechnianie humanistycznej literatury łacińskiej i polskiej.
- Wśród przybyszów byli także zwolennicy nowinek religijnych.
- Mimo oficjalnych zakazów szerzenia zwalczanych przez Kościół nauk – szlachta miała swobody wyznaniowe.
- Popularny stał się kalwinizm, z którego w 1562 roku wyłoniła się grupa radykalnych braci polskich.
- Przeciwnicy nazywali ich arianami lub antytrynitarzami , ponieważ nie uznawali Świętej Trójcy.
- Myśł ariańska charakteryzowała się krytycznym i racjonalnym podejściem do religii.
- Arianie głosili utopijny, ze względu na czas, program społeczny, m. in. rezygnację z pańszczyzny, wyrzeczenie sie przemocy.
- Symbolem ich poglądów były drewniane miecze, które nosili.
- W 1573 roku uchwalono tzw. konfederację warszawską, gwarantującą wszystkim różnowiercom pokój religijny, równouprawnienie i opiekę państwa.
- Swoboda i tolerancja sprzyjały przyjmowaniu nowych idei.
- Renesans w Polsce rozwijał się szybko i dynamicznie.