W pracach malarzy odnajduje się często nastroje panujace w tych warstwach, z których pochodzili nabywcy dzieł. Ówcześni twórcy bowiem traktowali swą pracę jako pewnego rodzaju obowiązek wobec społeczeństwa.
Sztuka polska tamtego okresu powiązana była z polityką, stała się ,jak powiedział Jan matejko rodzajem walki z zaborcami. Po pierwsze zaborcy nie pozwalali na rozwój szkolnictwa wyższego, dlatego polscy adepci tej sztuki musieli wyjeżdząć za granicę, by się kształcić i robić tam najczęściej karierę. W połowie XIX wieku to w Niemczech, w Monachium, ukształtowała się tzw. „polska szkoła malarska”.
ARTUR GROTTGER (1837-1867)
- Malarz swe wykształcenie artystyczne zdobywał już w domu.
- Ojciec był malarzem i wprowadzał go w tajniki sztuki.
- Uczył się później we Lwowie, u Jana Maszkowskiego.
- Studioeał na ASP w Wiedniu.
- Jego prace spełniałły funkcję publicystyczną, odzwierciedlały stan świadomości polskiego ziemiaństwa po upadku powstania styczniowego.
- Grottger chciał temu powstaniu nadać sens i znaczenie.
- Polski odbiorc, zaznajomiony z symboliką martyrologii potrafił doskonale odczytać przekaz Grottgera, większą trudność sprawiało to ludziom niezznajacym historii Polski.
- Ciężka choroba (gruźlica) przerwała wcześnie jego życie.
JAN MATEJKO ( 1838 – 1893)
- Najbardziej znany malarz XIX wieku.
- Absolwent ASP w Krakowie, później student szkół w Monachium i Wiedniu.
- Po latach dyrektorował krakowskiej ASP.
- Malarz wydarzeń historycznych.
- Cykl rozpoczął obrazem Stańczyka, namalował ponadto Rejtana, Unię lubelską, Batorego pod Pskowem, Bitwę pod Grunwaldem i wiele innych.
- Ilustrował najważniejsze momenty historyczne Rzeczypospolitej.
- Przez ponad 30 lat swej pracy twórczej pozostał wierny obranej realistycznej, historycznerj koncepcji malarstwa. Nie zmieniał stylu ani techniki, nie zwracał uwagi na nowe prądy w europejskiej sztuce.
- Uważał, że spełnia swa patriotyczną misję.
ALEKSANDER IGNACY GIERYMSKI (1850-1901)
- Młodszy z braci Gierymskich.
- Szkoły kończył za granicą (Monachium)
- Wiele podróżowal po całej Europie (Niemcy. Włochy, Francja).
- Pojawiał się niekiedy w Warszawie i Krakowie.
- Był niejako przeciwieństwem Jana Matejki.
- Śledził nowoczesne trendy malarskie w Europie, które nie pozzostały bez wpływu na jego twórczość.
- Malował zarówno słoneczne krajobrazy włoski i bawarskie, jak rówież dzieła tzw. studia świateł i cieni, inspirowane fotografią.
- W jego obrazach odnajdujemy odbicie naturalizmu, elementy impresjonizmu.
- Rejestrował na płotnach życie niższych warstw społecznych, co sprawiło, że nazywano go marzycielem utopistą.
- Swe niespokojne życie tułacz zakończył mw szpitalu psychiatrycznym.
MAKSYMILIAN GIERYMSKI (1846 – 1874)
- Starszy brat Aleksandra.
- Współtwórca polskiego realistycznego malarstwa pejzażowego XIX wieku.
- Muzyka była jego pasją, choć ukończył studia techniczne.
- Studiował również w Monachium na ASP.
- Tworzył z innymi tzw. grupę monachijską.
- Jego dzieła były nagradzane na wielu zagranicznych wystawach.
- Malował sceny batalistyczne i rodzajowe, m. in. myśliwskie, z powstania styczniowego oraz nastrojowe pejzaże Mazowsza i Podlasia.
- Zmarł na gruźlicę mając 28 lat.
- Jego wpływ daje się zauważyć w twórczości Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza i jego brata Aleksandra.
JÓZEF CHEŁMOŃSKI (1849-1914)
- Swoje malarstwo związał silnnie z polską i ukraińską wsią.
- Uwielbiał już od najmłodszych lat obserwować przyrodę.
- Był zafascynowasny Ukrainą i przedstawiał ją w sposób wyidealizowany, niemal baśniowo, jak Arkadię.
- Nie zyskał tym aprobaty krytyków, którzy zarzucali mu brak zainteresowania historią, nieobecność scen batalkistycznych czy brak estetycznego spojrzenia na świat.
- Kiedy zdobył większa popularność zorganizowano mu wystawę w warszawskiej „Zachęcie”.
- Ciągle jednak było wielu krytyków jego twórczosci, dlatego ostatnie lata życia spędził samotnie, odcięty niejako od swiata.
- Dopiero po smierci nazwano go największym polskim malarzem