Szczątki dawnej liczby podwójnej

W języku staropolskim w wyróżniano w deklinacji i koniugacji trzy liczby:

  • pojedynczą,
  • podwójną,
  • mnogą.

Liczby podwójnej używano wówczas, gdy mówiono o dwóch osobach lub przedmiotach.

Liczba podwójna zaginęła w polskiej deklinacji w XVI wieku, kiedyś używano, np:

  • dwie słońcy, dwie Troi (Kochanowski),
  • dwie babie (żartobliwa forma podwójna wykorzystana przez Mickiewicza),
  • dwa króla,
  • dwie kiełbasie.

Formy liczby podwójnej zachowały się w dwóch przysłowiach:

  • Dwie babie, dwie niewieście – cały jarmark w mieście,
  • Mądrej głowie, dość dwie słowie.

Współcześni Polacy nie rozumieją form liczby podwójnej. Zachowały się one jednak w odmianie trzech rzeczowników: ręce, oczy, uszy:

Przypadki

Pytania

Odmiana

Mianownik Kto? co? Ręc-e 0cz-y Usz-y
Dopełniacz Kogo? czego? Rąk- Ocz-u, ocz-ów Usz-u, usz-ów
Celownik Komu? Czemu? Ręk-om Ocz-om Usz-om
Biernik Kogo? co? Ręc-e Ocz-y Usz-y
Narzędnik Z kim? z czym? Ręk-oma Ocz-yma Usz-yma
Miejscownik O kim? o czym? Ręk-ach 0cz-ach Usz-ach
Wołacz O! Ręc-e! Ocz-y! Usz-y!