„Tańczący jastrząb” Juliana Kawalca [droga bohatera powieści ze wsi do miasta]

Akcja powieści rozgrywa się między dwoma wydarzeniami każdego człowieka – datą urodzin bohatera, Michała Topornego w 1914 roku oraz datą jego nagłej śmierci w 1964 roku.  obrębie tych dat miały miejsce następujące „życiowe kamienie milowe” (I – życie na wsi, II – życie w mieście):

  1. Dzieciństwo i dorosłe życie na wsi, gospodarzenie na roli po śmierci rodziców, małżeństwo z wiejską dziewczyną Marią, urodziny syna Staszka, odejście z domu w 1950 roku.
  2. Rodzinny dom Michała, życie i obyczaje wsi: budowa nowej szopy z pomocą stryja Michała, praca w ogrodzie,, w polu, codzienna troska o gospodarstwo i byt.
  3. Nawiązanie kontaktu z dawnym profesorem z gimnazjum, w którym Michał uczył sie 2 lata, dopóki wuj Alojz z Francji opłacał jego naukę.
  4. Konieczność przerwania nauki z powodu braku funduszy.
  5. Okres tajnego nauczania w czasie wojny, agitacja nauczyciela, stopniowe uświadomienie klasowe.
  6. Bojka z sąsiadem o zniszczone przez krowę buraki, czas zniechęcenia, kolejnych zwątpień i nadziei w oczekiwaniu na zmianę trybu życia.

  1. Przejście frontu i nowa sytuacja we wsi, ucieczka dziedzica, upokorzenie właściciela dworu, który aby ocalić życie musiał na rozkaz nowej władzy wąchać własną trzcinkę bambusową i całować nowi wiejskiego dziada (bo tak dokonywała się rzekoma sprawiedliwość dziejowa losu).
  2. Zajmowanie przez fornali pałacu dziedzica, lęk i niepewność, a także chęć odwetu i okrucieństwo (Kinol kopie i dusi butem zbłąkanego pieska).
  3. Parcelacja gruntów, przydział działek gospodarzom przyczyną najbiedniejszego chłopa, ktory „żarł ziemię jak wieprz”.
  4. Droga Michała do szpitala w mieście z chorym człowiekiem.
  5. Zgłoszenie się Michała do „uproszczonego” egzaminu dojrzałości.

  1. Odejście ze wsi, studia na Politechnice, konieczność odrabiania nocą zaległości w nauce, rozmyślania o wsi, opuszczonym gospodarstwie, ziemi, zonie i synu.
  2. Powroty na wieś w czasie ferii (topienie szczeniąt).
  3. Rozmowy z  kolegą o przyszłości, kolejne zmiany w świadomości Michała, spotkanie z Wiesławą, powolne oddalanie się Michała od „wiejskich korzeni”.
  4.  „Oblekanie się” w nową miejską skórę, zmiany obyczaju i codziennego trybu życia, poznanie nowych zwyczajów towarzyskich, dystans w kontaktach z innymi ludźmi, samokontrola swego wyglądu w lustrze.
  5. Metamorfoza Michała z prostolinijnego chłopa w eleganta i „lwa salonowego”, romans z Wiesławą.

  1. Pożegnanie z rodzinną wsią, ostatni pobyt Michała w domu rodzinnym po skaleczeniu ręki przez Marię, rozmowa z żoną, „rachunek sumienia”, przyznanie się do zdrady ponowną krzywdą wyrządzoną Marii, pozostawienie jej bez pomocy w pracach gospodarskich.
  2. Nienawistne spojrzenia syna, obojętność bliskich.
  3. Rozmowa z dawnym wiejskim nauczycielem. próba maskowania się poprzez używanie w rozmowie wyrazów gwarowych jako świadectwo swojskości.
  4. Nauka nauczyciela na temat sumienia człowieka i uczciwości jako wyraz pewnego rodzaju krytyki Michała i jego postępowania.
  5. Brak akceptacji mieszkańców wsi dla miejskiego trybu życia Michała.
  6. Odjazd ze wsi bez pożegnania bliski dowodem zerwania dotychczasowych więzi z rodzinnym środowiskiem i moralnością, wyznawanymi wartościami.

  1. Nowe życie w mieście, nowa rodzina, oczekiwanie w mieszkaniu dr Jarzeckiego na przyjście na świat dziecka Wiesławy, miejskiej zony Topornego.
  2. Spacery w parku z Wiesławą i synkiem Jurkiem, nowi znajomi, goście.
  3. Zainteresowanie się dorastającym synem Staszkiem, jego przyjazd ze wsi ma naukę w mieście, poznanie drugiej rodziny ojca, przeżycia chłopca.
  4. Mozolne wspinanie się inż. Topornego po szczeblach kariery w Górniczym Zjednoczeniu.
  5. Zyskanie opinii człowieka „fanatycznie pracującego, bezwzględnego i niekoleżeńskiego”.

  1. Praca, przyjazd delegacji ze wsi, urzędowy charakter kontaktów inż. Michała z przedstawicielami rodzinnej wsi, przybyłych w sprawie wyrębu lasu koło kamieniołomu.
  2. Odmowna decyzja przekazana w sposób obojętny i sztywny, w przykry sposób odebrana przez zawiedzionych członków delegacji powracających na wieś z poczuciem krzywdy i zniewagi wyrządzonej przez „swojego” człowieka.
  3. Wyrąb lasu wokół kamieniołomu na polecenie Michała, mimo innych możliwości, śmierć mechanika zabitego przez właściciela sosnowego lasu, pogoń za zabójcą, kolejna śmierć ściganego chłopa, który rzuca się w przepaść i wygląda jak „lecący ptak” (związek z tytułem utworu).

  1. Przyjaźń Staszka z małym Jurkiem, spotkanie chłopców w nowym mieszkaniu Michała.
  2. Obserwacje ukradkowe chłopaka przez Marię w czasie odwiedzin syna na stancji.
  3. Dziecinny wózek drabiniasty zrobiony w prezencie przez Staszka dla Jurka, symbolem życia i pracy ludzi ze wsi, ich „własnych korzeni”.

  1. Życie małżeńskie Michała i Wiesławy, narastająca niechęć kobiety do męża i jego pochodzenia.
  2. Sympatia Wiesławy do młodego inżyniera na przekór Michałowi, by zaspokoić własny kaprys znudzonej, pragnącej zainteresowania żony.
  3. Starania Michała o stanowisko dyrektora naczelnego Zjednoczenia, pragnienie osiągnięcia szczytu kariery zawodowej i zaimponowania żonie.
  4. uroczyste przyjęcia gości w celu pozyskania poparcia znajomych.
  5. Konflikt Michała z młodszym kolega inżynierem umizgującym się do jego żony, uderzenie w twarz przeciwnika po jego prowokacyjnym zachowaniu.
  6. Pogardliwa wypowiedź pod adresem Michała „inteligencji nie zastąpi się pięścią” jako aluzja do jego obyczajów i wiejskiego pochodzenia.

  1. Życiowy sukces idący w parze z kryzysem wewnętrznym bohatera, uzyskanie upragnionego stanowiska powodem dumy i radości Topornego.
  2. Wewnętrzne załamanie, żal i wstyd Michała po odejściu Wiesławy i porzucenia go dla przygodnego romansu.
  3. Utrata drugiej rodziny, tym razem z winy żony Michała.
  4. Wizyta nauczyciela i jego surowa ocena postępowania Michała, oskarżenie o odejście od ideałów.

  1.  Szczyt kariery, marny upadek, wyjazd Michała na kontrolę przebiegu pracy w kamieniołomach.
  2. Odwiedziny pustego, rodzinnego domu, zrujnowanego w rzeczywistości i w sercu Michała (powrót do wspomnień).
  3. Wypadek czy akt zemsty, nagła śmierć Michała w kamieniołomach.
  4. Upadł (runal) jak „lecący w dół jastrząb”.