Temat i końcowka

W formach odmiany wyrazów wyróżniamy dwie formy fleksyjne:

  • temat (część pozostałą po odrzuceniu końcówki),
  • końcówkę (końcową część wyrazu zmieniającą się w toku odmiany).

dom-Ø,   mał-y
dom-u,   mał-ego
dom-owi,    mał-emu
dom-Ø,    mał-y
dom-em,   mał-ym
dom-u,   mał-ym

Formy, które nie posiadają końcówek oznaczamy zerem morfologicznym Ø.

W odmianie niektórych wyrazów tematy nie zmieniają się. W wielu jednak przypadkach występują w różniących się obocznych postaciach. Oboczności polegają na wymianie samogłosek i spółgłosek, np.

  • sen-Ø,  sn-u, śni-e (e: Ø, s:ś, n:ń),
  • dół -Ø, doł-u, dol-e  (o:ó, l:ł).

Wymiany samogłoskowe polegają na zastępowaniu jednej samogłoski drugą lub pojawieniu się albo zanikaniu samogłoski e w obocznych tematach wyrazów, np.

  • e:o (biorę – bierzesz),
  • e:a (świat – świecie),
  • e:ó (dół – dołu),
  • ę:ą (dąb – dęby),
  • e:Ø (pies – psa).

Wymiany spółgłoskowe polegają na zastępowaniu w tematach obocznych spółgłoski twardej na miękka lub inną twardą, np.

  • b: b’  (baba-babie),
  • w:w’  (ława – ławie),
  • d:dź  (idę – idziesz),
  • z:ź  (wiozę – wieziesz),
  • t:ć  (bat: bacie),
  • s:ś  (rosa – rosie),
  • p:p’  (step – stepie),
  • k:c  (ręka – ręce),
  • g:dz (noga – nodze),
  • k:cz (tłukę – tłuczesz),
  • g:ż  (mogę – możesz),
  • r:rz  (rura – rurze),
  • ch:sz  (mucha – musze),
  • ł:l (stół – stole).