- Cykl składający się z powieści: „Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski”.
- Akcja wszystkich opowieści obejmuje podobny okres 2 lat.
- Terenem akcji jest Polska, najczęściej Kresy Wschodnie.
- Kompozycja fabularna jest w zasadzie taka sama – na tle ważnych wydarzeń historycznych „oglądamy” osobiste losy bohaterów.
- Są to sprawy „sercowe” dziejące się w trójkącie: w „Ogniem i mieczem” – Jan Skrzetuski, Helena Kurcewiczówna, Jerzy Bohun, w „Potopie” – Andrzej Kmicic, Oleńka Billewiczówna, Bogusław Radziwiłł, w „Panu Wołodyjowskim – Michał Wołodyjowski, Basia- Hajduczek, Azja Tuhajbejowicz”.
- Wątek erotyczny mocno spaja całą fabułę.
- Trylogię uznaje się za skupisko wielu gatunków literackich, zawiera bowiem elementy: epopei, baśni, powieści przygodowej, realistycznej oraz utworu dziejopisarskiego.
- Niektórzy z krytyków literackich dostrzegają nawet podobieństwo do westernów.
- Wszystkie wątki ułożone są niezwykle logicznie, powiązane historią i intrygami.
- Taki sposób obrazowania jest charakterystyczny dla powieści odcinkowych, a taka była przecież Trylogia, która doskonale stopniowała napięcie przedstawianych wydarzeń.
- Budowa wszystkich 3 części oparta jest na schemacie powieści sensacyjnej, wzbogaconej elementami tradycyjnej kompozycji, czyli kontrastem, stopniowaniem zainteresowania różnymi sytuacjami i ich zaskakującymi rozwiązaniami.