Gospodarstwo domowe jest najpowszechniejszym i najbardziej trwałym podmiotem gospodarującym, opierającym swoją działalność na własnych środkach materialnych i sile roboczej swoich członków[1]. Stanowi ono wspólnotę osób, które wykorzystując posiadane zasoby, gospodarując nimi w celu zaspokojenia potrzeb wszystkich członków tej grupy. Do cech charakterystycznych gospodarstwa domowego zaliczyć należy wspólne zamieszkanie, łączenie przychodów pieniężnych i naturalnych oraz zasobów dóbr materialnych, w całości lub w części, a także siły robocze jego członków.
Działalność prowadzona przez gospodarstwo domowe bazuje na środkach będących indywidualną lub wspólna własnością jednostek je tworzących. Są one przekazywane na rzecz wspólnego gospodarstwa domowego. Celem istnienia i funkcjonowania gospodarstw domowych jest zaspokajanie wspólnych, jak i indywidualnych potrzeb poszczególnych jej członków. Realizacja tego celu stanowi podstawę wszystkich decyzji i wyborów dokonywanych przez gospodarstwo domowe.
Gospodarstwa domowe realizują swe zamierzenia rynkowe w oparciu o posiadane zasoby w postaci dóbr trwałego użytkowania, mieszkania, jego wyposażenia oraz zasobów kapitałowych, np. bieżących dochodów, zgromadzonych oszczędności[2].
Każde gospodarstwo domowe ma comiesięczne dochody i wydatki, które się bilansują. Struktura wydatków gospodarstw domowych w dużym stopniu zależy od poziomu dochodów.
Finanse te dotyczą pracy zarobkowej, jak również różnorakich transferów, w tym zasiłków, rent i emerytur. Decyzje finansowe gospodarstw domowych zawierają m.in. decyzje odnośnie do wydatków na edukację, zakup dóbr takich, jak: nieruchomości czy samochody, zakup ubezpieczenia (np. osobowego czy majątkowego), inwestowania (np. na giełdzie papierów wartościowych lub w funduszach emerytalnych).
Zarządzanie finansami gospodarstw domowych jest bardzo podobne do planowania finansów w przedsiębiorstwie. Niestety, w przeciwieństwie do firm, jeszcze niewiele gospodarstw domowych decyduje się na zarządzanie własnymi finansami. Niezbędne, przy prawidłowym funkcjonowaniu w długim okresie jest posiadanie planu finansowego, który powinien obejmować:
- optymalizację wydatków w gospodarstwie domowym,
- optymalizację obciążeń podatkowych,
- optymalizację bezpieczeństwa rodziny (w tym odpowiednie ubezpieczenia, poziom zadłużenia),
- maksymalizację oszczędności i zysków z inwestowania[3].
Zarządzanie finansami gospodarstwa domowego to przede wszystkim czynności zmierzające do zwiększenia oszczędności i ewentualne ich inwestowanie, dla zaspokojenia potrzeb finansowych, uwzględniając założone cele finansowe.
Zarządzanie finansami osobistymi rządzi się niemal identycznymi zasadami, jak zarządzanie finansami w przedsiębiorstwie. Koniunkturę w gospodarce możemy porównać do posiadania dobrej posady i np. pełnej zdolności do pracy. Nikt nam nie da gwarancji, że nie utracimy ich w przyszłości. Dlatego należy nie tylko inwestować we własny rozwój zawodowy, ale także tworzyć rezerwy, czyli oszczędzać.
Co więcej, konieczność zarządzania osobistymi finansami wydaje się bardziej oczywista niż w wypadku zarządzania przedsiębiorstwem. W odróżnieniu bowiem od firmy, w miarę upływu lat zmniejszają się moce produkcyjne poszczególnych członków gospodarstwa, np. starzejemy się, a gdy mamy rodzinę, to ponosimy odpowiedzialność też za jakość jej życia[4].
Jak jednak wynika z badań polskich gospodarstw domowych przeprowadzone przez TNS OBOP dla portalu Domowe Finanse prawie 80% polskich rodzin nie planuje regularnie domowych finansów. Większość nigdy lub prawie nigdy nie poświęca czasu na zaplanowanie poważnych inwestycji i nawet większe zakupy robi w sposób nieprzemyślany[5].
Skuteczne zarządzanie finansami domowymi sprowadza się w istocie do jednej bardzo prostej zasady: należy wydawać mniej niż się zarabia. Należy pamiętać, że budowa sukcesu finansowego nie zależy od poziomu uzyskanych dochodów, ale od sposobu w jaki zarządza się uzyskanymi dochodami.
[1] J. Kramer, Zachowania podmiotów rynkowych, Warszawa 1999, s. 34.
[2] G. Światowy, Zachowania konsumenckie, Wrocław 1994, s. 109.
[3] J. Muszyńska, Dochody gospodarstw domowych rolników, Toruń 2004, s. 275.
[4] Franciszek R. Zięba, Zarządzanie finansami osobistymi, NEWSLETTER Klubu Przedsiębiorców i Ekspertów
przy Zarządzie Krajowym Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, 2008, nr 5.
[5] Budżet domowy polskiej rodziny, (wgląd 24.09.19)
http://www.egospodarka.pl/18966,Budzet-domowy-polskiej-rodziny,1,39,1.html