- Utwór powstał około 1567 roku.
- Ma formę traktatu (rozprawy naukowej) podejmującej istotne problemy danej dziedziny wiedzy.
- Jest hołdem złożonym codzienności i drobnym zwykłym sprawom, ktore stanowią istotę życia człowieka.
- Pisany prozą, ukazuje wzór szlachcica-ziemianina.
- Przeznaczony jest dla „zwykłego” czytelnika i ukazuje wzór idealnego ziemianina, gospodarza.
- “Żywot człowieka poczciwego” stanowi najobszerniejszą i niezwykle istotną część dzieła „Źwierciadło albo kształt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawom jako we zwierciadle przypatrzyć”,
- Warto pamiętać, że według Reja „człowiek poczciwy” to osoba szlachetnie urodzona, pochodząca ze stanu ziemiańskiego,
- Całość utworu to 3 księgi, odpowiadające poszczególnym okresom życia człowieka, czyli dzieciństwa i młodości, dojrzałości oraz starości,
- Według Reja każdej porze życia przypisane są „pożytki i rozkosz”, a korzysta z nich człowiek żyjący w zgodzie z naturą.
- Napisany jest żywą, jędrną polszczyzną, naśladując żywą mowę potoczną.
- Wzorem osobowym tego dzieła jest poczciwy (w sensie uczciwy, pracowity, godny) ziemianin, szlachcic gospodarujący na wsi.
- Jest człowiekiem żyjącym zgodnie z naturą, mającym wiedzę praktyczną, zna Biblię, przestrzega wpojonych mu zasad moralnych i znakomicie odgrywa przynależne mu role społeczne.
- Życiowe wskazówki i przestrogi Reja wynikają ze znajomości ludzkiej natury.
- Mają wartość uniwersalna i ponadczasową, nie tracą nic ze swej aktualności.
- Dzieło to uznaje się za kwintesencję poglądów i myśli Mikołaja Reja.
- Wpisuje się w dyskusję o renesansowym modelu człowieczeństwa.
NAJWAŻNIEJSZE POGLĄDY MIKOŁAJA REJA;
- człowiek rodząc się jest „czystą tablicą”,
- z tego też względu wiele uwagi należy poświęcić dzieciom i młodym ludziom,
- dbałość o wychowanie polega na nauce sztuki rycerskiej, wyrabianiu sprawności fizycznej, wpajaniu zasad moralnych,
- koniecznością jest też nauka praktycznych zawodów np. snycerstwa, złotnictwem, a nie zmuszanie do wysiłku umysłowego,
- niezbędne jest również poznanie zasad towarzyskich,
- każdy człowiek musi znać też zasady dykcji, mieć odpowiednie maniery i poczucie humoru,
- szlachcicowi powinien zostać wpojony odpowiedni stosunek do poddanych, wobec których nie wolno nadużywać przemocy,
- dbając o własny dobrobyt, każdy sam musi dbać o dostatnie życie,
- konieczne jest więc systematyczne doglądanie gospodarstwa i czuwanie nad pracą poddanych,
- istotna zasadą jest pogoda ducha i radość z życia,
- niezbędna jest też życzliwość i szacunek wobec bliźnich oraz otaczającej przyrody.