Bakterie i wirusy

Nasz najmłodszy administrator przygotowywał się do sprawdzianu, przygotował opracowanie wskazanych przez nauczyciela dyspozycji, można się dowiedzieć co nieco. W czasie pandemii taka wiedza się przydaje. Poczytajcie…

Opisz budowę bakterii

•  Bakterie to organizmy jednokomórkowe o prostej budowie komórki.
• Są organizmami, które nie mają jądra komórkowego (organizmy bez jądrowe).
• Są to najmniejsze organizmy na Ziemi, mają różne kształty: są kuliste, pałeczkowate, spiralne, przecinkowate.
• Bakterie tworzą odrębne królestwo. Niektóre posiadają rzęski, które pozwalają się im aktywnie poruszać, tworzą zespoły komórek, czyli kolonie.

Środowisko życia bakterii

•  Bakterie występują we wszystkich środowiskach na Ziemi, są w glebie, w wodach słodkich i słonych, w powietrzu, nawet w takich środowiskach, gdzie nie występują inne organizmy lub pojawiają się bardzo rzadko, bakterie spotkać więc można w gorących źródłach oraz ściekach, na dnie morskich głębin.
• Występują we wnętrzu i na powierzchni innych organizmów, np. skórze, w jelitach.

Czynniki umożliwiające bakteriom zamieszkiwanie różnych środowisk

•  Bakterie są wszędzie, dzięki ogromnej różnorodności, rozmaitości sposobów odżywiania się i wielkiej elastyczności w dostosowywaniu się do warunków danego środowiska, a także możliwości szybkiego rozmnażania się.

Sposoby odżywiania się bakterii

Bakterie najczęściej odżywiają się cudzożywnie, pozyskując pokarm na różne sposobu:

• czerpią pokarm z innych organizmów, wywołując często groźne choroby, np. u człowieka gruźlicę, tężec, nazywamy je pasożytniczymi,
• żyją we wnętrzu lub na powierzchni innych organizmów, żywiąc się ich pokarmem, przynosząc im korzyści, przykładem są bakterie występujące w przewodach pokarmowych organizmów roślinożernych, (np. krowy), które pomagają w trawieniu roślin spożywanych przez te zwierzęta, w takim przypadku obie strony odnoszą korzyści, takie bakterie nazywamy symbiotycznymi,
• duża grupa bakterii żywi się martwą materia, na którą składają się martwe ciała innych organizmów, są to tzw. bakterie gnilne, bakterie fermentacyjne, są to tzw. bakterie saprofityczne,
• niektóre z bakterii zdolne są do samożywności, ponieważ przeprowadzają fotosyntezę, dotyczy to bakterii zielonych, są to bakterie samożywne.

Sposoby oddychania bakterii

• Bakterie oddychają tlenowo lub beztlenowo, kiedy w oddychaniu beztlenowym zużywają cukier mamy do czynienia z fermentacją, kiedy zaś zużywają białko mówimy o procesie gnicia.

 Sposoby rozmnażania bakterii

• Bakterie rozmnażają się bezpłciowo przez podział komórki. W korzystnych warunkach, gdy mają właściwe podłożem temperaturę i wilgotność, rozmnażają się bardzo szybko.
• Podziały komórek następują niekiedy nawet co 20 minut.
• Po 10 godzinach tak szybkich podziałów z jednej wyjściowej komórki powstaje 500 milionów nowych.

Co to jest i jaką funkcję pełni przetrwalnik?

• W niesprzyjających warunkach (np. zbyt wysokiej temperaturze) część bakterii wytwarza we wnętrzu  kapsułę (rodzaj pojemnika) chroniącą zapasową kopię bakteryjnego DNA.
• Ta kapsuła nazywana jest przetrwalnikiem i pozwala przetrwać bakterii warunki niekorzystne i odrodzić się w warunkach korzystnych.

Rola bakterii w przyrodzie i dla człowieka

 Bakterie mają ogromne znaczenie w przyrodzie  i w życiu człowieka:

• uczestniczą w procesach glebotwórczych,
• wykorzystywane są do wytwarzania nawozu naturalnego, tzw. kompostu,
• prowadzą rozkład martwych organizmów, oczyszczając Ziemię wprowadzają pierwiastki do obiegu, np. obieg azotu,
• poprzez rozkład różnych substancji oczyszczają środowisko,
• usuwają martwe organizmy, odchody, ropę naftową, środki czyszczące (detergenty),
• są pokarmem dla licznych organizmów (wchodzą w skład łańcuchów pokarmowych).
• uczestniczą w oczyszczaniu wód i ścieków,
• organizmom odżywiającym się drewnem, np. kornikom ułatwiają korzystanie z pokarmów roślinnych zawierających niestrawną dla nich celulozę,
• przebywając w przewodzie pokarmowym zwierząt (krowy, kozy, owce) ułatwiają trawienie (bakterie symbiotyczne),
• eliminują osobniki mało odporne regulując ilość roślin i zwierząt w środowisku,
• bakterie gnilne powodują psucie się owoców,
• rozkładają drewno oraz niewłaściwie przechowywaną odzież,
• wykorzystywane są w gospodarce człowieka do otrzymywania kiszonek (kapusta, ogórki), produkcji octu, alkoholu.
• wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym do produkcji szczepionek, antybiotyków i leków np. na cukrzycę,
• mają zastosowanie w badaniach genetycznych,
• wykorzystywane są w przemyśle mleczarskim przy produkcji jogurtów, kefirów.

Wykazują również działanie negatywne, wywołując liczne choroby, konieczne jest więc przestrzeganie zasad higieny, dbanie o czystość pomieszczeń, częste ich wietrzenie

Drogi rozprzestrzeniania się bakterii chorobotwórczych

Bakterie rozprzestrzeniają się poprzez:

• drogę kropelkową, unoszenie się w powietrzu, (gruźlica),
• zakażone produkty (np. mleko chorej krowy) ( gruźlica),
• ukąszenie owada (kleszcz) (borelioza),
• zanieczyszczenie ran brudną ziemią, błotem ( tężec),
• spożycie zakażonej żywności, szczególnie mięsa drobiowego i jaj (salmonelloza).

Zasady profilaktyki chorób bakteryjnych

• Szczepienia,
• Przestrzeganie zasad higieny osobistej (w tym poprawne mycie rąk) i otoczenia,
• Unikanie kontaktów z osobami chorymi,
• Mycie żywności,
• Dezynfekcja,
• Oświata zdrowotna, uczenie ludzi właściwych zachowań.

Dlaczego wirusów nie zaliczamy do organizmów?

Argumenty:

• Wirusy nie mają struktury komórkowej,
• Są bezkomórkowymi formami, które wymagają do istnienia obecności żywych komórek organizmów,
• Nie zawierają organelli.

W związku z tym nie zalicza się ich do organizmów.

Sposoby rozprzestrzeniania się wirusów

 Poprzez:

 bezpośredni kontakt z osoba chorą,

• stykanie się z zanieczyszczoną wirusami powierzchnie różnych przedmiotów,
• z zakażonym pokarmem,
• kontakt z zakażoną krwią, wydzielinami i wydalinami osób chorych,
• kichanie i kaszel (droga kro[elkowa)

Choroby wywołane przez wirusy:

• grypa,
• świnka,
• ospa wietrzna,
• różyczka,
• odra.

Zasady profilaktyki chorób wirusowych

• zachowanie higieny, przede wszystkim częstym myciu rąk,
• ograniczanie kontaktu z osobami chorymi,
• wspomaganie układu odpornościowego (witaminy),
• szczepienia ochronne,
• izolacja osób chorych,
• edukacja zdrowotna.

• Gnicie –  proces beztlenowego rozkładu martwych resztek organicznych pod wpływem działania bakterii beztlenowych, gnilnych, podczas gnicia powstają produkty gnilne, np. siarkowodór.
• Fermentacja – proces biochemiczny, w którym przemianie ulegają związki organiczne, proces odbywa się w warunkach beztlenowych.  Produkt końcowy charakteryzuje się specyficzną jakością i właściwościami, głównie ze względu na smak i zapach. Od dawien dawna fermentacja służy do przedłużania trwałości produktów żywieniowych, chroniąc je przed psuciem. Znanymi przykładami fermentowanych produktów są jogurt, piwo czy kiszona kapusta. Fermentowane produkty szczególnie bogate są w probiotyki, czyli bakterie dobre dla jelit, usprawniające trawienie i podwyższające odporność. Ponadto, fermentowane warzywa zawierają wiele innych zdrowych składników odżywczych, takich jak witaminy, minerały.
• Droga kropelkowa – droga szerzenia się chorób zakaźnych, w której infekcja przenosi się od osobnika (np. człowieka) chorego (lub nosiciela) na zdrowego, w wyniku rozpryskiwania w powietrzu śliny oraz wydzieliny pochodzącej z jamy nosowej, które przyczepiając się do drobnych kropelek śluzu są rozpylane do otaczającego powietrza w czasie kaszlu, kichania i mówienia. Następnie jest inhalowana przez drogi oddechowe, które stają się wrotami zakażenia.