Stanisław Barańczak
(13.11.1946 -26 grudnia 2014)
Polski poeta, krytyk, historyk literatury, tłumacz. Urodził się w Poznaniu, tu na UAM ukończył polonistykę, obronił doktorat (Twórczość Mirona Białoszewskiego), pracował jako asystent w Zakładzie Teorii literatury. Debiutował w miesięczniku „Odra”. W latach 1967-1971 pracował w redakcji miesięcznika „Nurt”.
Był jednym z założycieli Komitetu Obrony Robotników i kwartalnika „Zapis”, co zaskutkowaało usunięciem go z uczelni i zakazem drukowania (1977-1980). Powrócił na uczelnię po interwencji „Solidarności” w 1980 roku, ale już rok później otrzymał ofertę pracy w USA, na Harvard University.
Pozostał na emigracji, ale nie zerwał z Polską, od 1983 współpracował z redakcją „Zeszytów Literackich”, działających w Paryżu, tam też ukazywało się wiele utworów poetyckich, a w okresie 1986-90 pracował jako redaktor naczelny amerykańskiego kwartalnika naukowego „The Polish Review”.
Stanisław Barańczak, razem z Ryszardem Krynickim, Ewą Lipską czy Adamem Zagajewskim zaliczany jest do Nowej Fali, czyli grupy poetów urodzonych w latach 40. ubiegłego stulecia, a debiutujących w latach 60. Ich utwory określane są jako twórczość zaangażowana i krytyczna wobec rzeczywistości.
Od lat 80. tych w twórczości Barańczaka pojawia się refleksja metafizyczna.
Jako tłumacz Barańczak pracował nad tekstami poetów rosyjskich, angielskich, amerykańskich, m.in. Emily Dickinson, Elizabeth Bishop, noblisty Seamusa Heaneya, piosenkami Beatlesów. Niektóre z tłumaczeń umieszczał we własnych tomikach poetyckich.
W ostatnich latach życia choroba Parkinsona nie pozwalała mu tworzyć.
Wydał:
Poezja:
- „Korekta twarzy” 1968,
- „Jednym tchem” 1970,
- „Dziennik poranny. Wiersze 1967-1971” 1972,
- „Ja wiem, że to niesłuszne. Wiersze z lat 1975-1976” 1977,
- „Sztuczne oddychanie” 1978,
- „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu”1980,
- „Wiersze prawie zebrane” 1981,
- „Dziennik poranny. Poezje 1967-1981” 1981,
- „Bo tylko ten świat bólu…” 1981,
- „Atlantyda i inne wiersze z lat 1981-85” 1986,
- „Widokówka z tego świata i inne rymy z lat 1986-1988″1988,
- „Biografioły: poczet 56 jednostek sławnych, sławetnych i osławionych oraz Appendix umożliwiający człowiekowi kulturalnemu zrozumienie i zapamiętanie o co chodzi w 7 podstawowych utworach W. Szekspira” 1991,
- „159 wierszy 1968-88” 1990,
- „Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta” 1994,
- „Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne. Wprowadzenie w prywatną teorię gatunków” 1995,
- „Geografioły: z notatek globtrottera-domatora” 1998,
- „Chirurgiczna precyzja. Elegie i piosenki z lat 1995-1997” 1998,
- „Zwierzęca zajadłość i inne wiersze” 2016.
Eseje:
- „Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych” 1971,
- „Ironia i harmonia. Szkice o najnowszej literaturze polskiej” 1973,
- „Język poetycki Mirona Białoszewskiego” 1974,
- „Etyka i poetyka. Szkice 1970-1978” 1979,
- „Knebel i słowo. O literaturze krajowej w latach siedemdziesiątych” 1980,
- „Książki najgorsze 1975-80” 1981,
- „Uciekinier z Utopii. O Poezji Zbigniewa Herberta” 1984,
- „Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazja w masowej kulturze literackiej PRL” 1983,
- „Przed i po. Szkice o poezji krajowej przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych” 1988,
- „Tablica z Macondo, albo osiemnaście prób wytłumaczenia sobie i innym po co i dlaczego się pisze” 1990,
- „Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970-1995” 1996.
Przekłady:
- „Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia” (tłumaczenia, wybór i wstęp) 1982,
- „Fioletowa krowa. 333 najsławniejsze okazy angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej od Williama Shakespeare’a do Johna Lennona” 1993,
- „Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dołączeniem małej antologii przekładów” 1992.