- „Bramy raju” to powieść wydana w 1960 roku.
- Nie jest to klasyczna powieść historyczna, bowiem pisarza nie interesują trzynastowieczne realia historyczne.
- Styl narracji i zainteresowania pisarza wnętrzem duszy jednostki powieść Andrzejewskiego zbliża do konwencji przypowieści moralnej, paraboli.
- Akcja książki rozgrywa się w 1212 roku i obraca wokół autentycznego faktu krucjaty dziecięcej do Ziemi Świętej, zakończonej w rzeczywistości ogromną klęską, gdyż żadne dziecko nie wróciło z wyprawy krzyżowej.
- Krucjacie przewodził 12. letni Stefan z Cloyes, w powieści Andrzejewskiego jest to Jakub.
- Przedakcja utworu to wydarzenia poprzedzające akcję właściwą, czyli dzieje wyprawy krzyżowej z roku 1202.
- Akcja właściwa rozpoczyna się w 5. tygodniu krucjaty.
- Na akcję składają się spowiedzi uczestników krucjaty, którzy opowiadają spowiednikowi o motywach przystąpienia do wyprawy.
- Tytuł powieści jest symboliczny, oznacza bramy Jerozolimy, a jednocześnie odwołuje się do każdego celu, jaki wyznacza sobie człowiek w życiu.
- Powieść to refleksje autora nad mechanizmami, jakie powodują ludzką zbiorowością.
- Andrzejewski demaskuje mity zbiorowe.
- Okazuje się , że motywacje uczestników wyprawy (Roberta, Maud, Blanki, Aleksego czy Jakuba) dalekie są od religijnych.
- Wiara stała się pretekstem dla przyciągnięcia tłumów do idei krucjaty.
- Maud nie kieruje sie miłością do Chrystusa, kocha nieszczęśliwie Jakuba, wybrańca Boga i chce być blisko niego.
- Jej miłość jest piękna i szlachetna, choć Maud zdaje sobie sprawę z grzechu, jej udział w krucjacie wynika z miłości do Jakuba, a nie Chrystusa.
- Robert jest z kolei zakochany w Maud, też bez wzajemności. Nie rozumie wyprawy, nie interesuje ona go zbytnio, ale chce być blisko ukochanej.
- W Jakubie zakochana jest również inna uczestniczka wyprawy – Blanka.
- Jest zmysłową i piękną kobiet a , pragnie uwieść Jakuba, nie zważa na zasady wiary, na Boga, jest zepsuta i zdemoralizowana.
- Aleksy, kochanek Blanki opowiada spowiednikowi historię swego życia.
- Okazuje się, że jego sumienie obciążają ciężkie grzechy (np. brak pomocy tonącemu hrabiemu Ludwikowi, z którym wcześniej łączył go związek homoseksualny).
- Również spowiedź Jakuba, organizatora krucjaty jest bolesnym ujawnieniem prawdy.
- Jakubowi nie objawił się Bóg, który miał go rzekomo wezwać do zorganizowania krucjaty.
- Wyprawę krzyżową wymyślił hrabia Ludwik, on też nauczył go tekstu „objawienia”.
- Wymowa książki jest pesymistyczna.
- Żyjemy w świecie, w którym nie ma miejsca na prawdziwie bezinteresowną i czystą wiarę w Boga.
- Religia i wiara to tylko preteksty, za którymi ukrywają się żadni władzy ludzie.
- Tytułowe bramy raju okazują się bramami do ziemskiego piekła, zmarnowaną nadzieją.
- Tak odczytana powieść zzdaje się być próbą ujęcia zagadnienia celowości ludzkiego życia w ujęciu egzystencjalnym.
- Powieść jest skonstruowana w nietypowy sposób.
- Składa się na nią jedno, bardzo rozbudowane zdanie.
- Można tę decyzję autora tłumaczyć chęcią zasugerowania czytelnikowi, jak kręta i daleka jest droga do prawdy.
- Może to być również odesłanie do świata symboli i ponadczasowych znaczeń.