Marek Edelman
(1 stycznia 1922 roku, w Homlu – 2 października 2009 roku, Warszawa)
Urodził się w rodzinie żydowskiej, na terenach dzisiejszej Białorusi, rodzice sympatyzowali i działali czynnie na rzecz żydowskiej organizacji Bund, a Marek działał nawet we frakcji dziecięcej. Miało to poważny wpływ na jego późniejsze poglądy. Po śmierci ojca, Edelman przeprowadził się z matką do Warszawy.
Wcześnie stracił matkę i w zasadzie utrzymywał się sam, przy wsparciu przyjaciółek matki (Sonia Nowogródzka, Estera Iwińska),a II wojna światowa zapoczątkowała najbardziej tragiczny okres jego życia. Po utworzeniu getta w Warszawie nie skorzystał z możliwości ukrycia się po stronie aryjskiej i działał w podziemnych strukturach Bundu. Był gońcem szpitalnym, w 1942 roku wybrano go zastępcą Komendanta Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), powstałej z połączenia wszystkich podziemnych żydowskich organizacji. ŻOB zbrojnie przeciwstawiał się likwidacji warszawskiego getta.
19 kwietnia 1943 roku wybuchło w getcie powstanie, jego mieszkańcy stawili zbrojny opór, a walki trwały przez dwadzieścia dni. Marek Edelman, po śmierci komendanta, Mordechaja Anielewicza, został jego następcą. Po upadku powstania przedostał się kanałami na stronę aryjską i ukrywał się do końca wojny.
Po wojnie ukończył medycynę i specjalizował się w kardiologii, osiedlił się w Łodzi, wielokrotnie doświadczył skutków politycznej nagonki ze względu na swoje żydowskie pochodzenie (kilkakrotne wyrzucenie z pracy, odrzucanie prac naukowych), ze względu na sytuację polityczną i antysemickie nastawienie Polskę opuściła jego żona (Alina Margolis) i razem z dziećmi emigrowała do Francji. Swą decyzję o pozostaniu w kraju kwitował słowami „ktoś przecież musiał zostać z tymi wszystkimi, którzy tu zginęli”.
Był autorem rewolucyjnych metod leczenia schorzeń sercowych, cenionym przez środowisko lekarskie w kraju i za granicą, do polityki włączył się w latach siedemdziesiątych, w chwili narodzin opozycji demokratycznej w Polsce, działał w KOR-ze, NSZZ „Solidarność”, 13 grudnia 1981 roku był na krótko internowany, w 1983 zbojkotował obchody rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. Wykonawczego.
W roku 1988 został przewodniczącym Komitetu do spraw Mniejszości Narodowych przy strukturach Lecha Wałęsy, uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu, 4 czerwca 1989 roku został posłem do Sejmu I Kadencji, bliskie mu były środowiska ROAD, Unii Demokratycznej, Unii Wolności, Partii Demokratycznej.
Był komentatorem wydarzeń, ostrzegał NATO przed wydarzeniami, których był świadkiem w warszawskim getcie. Zmarł w Warszawie 2 października 2009 roku.
Jego historia stała się inspiracją książki „Zdążyć przed panem Bogiem” Hanny Krall, a zrodziła się spontanicznie, kiedy jako młoda reporterka pisała reportaż o operacji serca.