Etymologia nazwy Zagnańsk

Poznając historię jakiejś miejscowości, warto zastanowić się nad etymologią jej nazwy, gdyż to właśnie w nazwach geograficznych zachowały się najstarsze zabytki przeszłości. Nazwy te zachowują wiele zjawisk językowych i kulturowych, po których nie pozostał żaden inny ślad.

Co do nazwy Zagnańsk istnieje kilka interpretacji.  Już w roku 1872 ks. Izydor Grella, proboszcz parafii Zagnańsk, w rozprawce Opis kościoła w Zagnańsku zajmuje się między innymi także kwestią nazwy miejscowości i poczytuje za rzecz godną wzmianki wspomnieć o podaniu,  jakie to między mieszkańcami Zagnańska przechodziło z ust  do ust.

Według tej legendy Zagnańsk nazywa się od wyrazu zagnanie, wygnanie, a pojawiło się w czasach, gdy w miejscu dzisiejszej wsi i kościoła były wielkie lasy, bory i knieje pełne  dzikiego zwierza, skrzydlatych drapieżne jastrzębi i orłów szybujących wysoko. Człowiek pojawiał się tu niezwykle rzadko.  Tereny te po bitwie pod Grunwaldem stały się własnością biskupów krakowskich wraz z wieloma folwarkami, gdzie wśród ludzi dobrych, cnotliwych i bogobojnych znajdowali się również bluźniercy, krzywdziciele, uparci i niepoprawni przestępcy. Ich to właśnie najczęściej wydalano z ludnych wiosek i zaganiano w jakieś puste. Nowi mieszkańcy tych terenów rąbali lasy, karczowali pnie, uprawiali pozyskane grunty i urządzali małe domki z chrustu (stąd pewnie sioło Chrusty). W ten sposób powstała mała osada, którą od ich wygnania, zagnania Zagnańskiem nazwali[1]. Tyle o nazwie napisał ks. Grella.

Według innych pisanych źródeł i dokumentów, nazwa miejscowości Zagnańsk przeszła pewną ewolucję. Najstarsza forma to nie Zagnańsk , ale Zagdansko, która potem przekształciła się w Zagnansko i wreszcie w Zagnańsk. Zmiany dotyczy nie końcówki wyrazu, ale jego rdzenia. Inny to wyraz, inne znaczenie i nic tu nie ma o zagnaniu. Nie wiadomo także co oznacza gda.

Według wieloletniej nauczycielki w Zagnańsku p. Artymiakowej[2] nazwa miejscowości pochodzi nie od wyrazu zagnanie lecz od wyrazu za gdą, co miałoby znaczyć  za rzeką, za wodą. Wód na tych terenach jest dosyć, choćby Bobrza, która przepływa przez Zagnańsk. Ta wydawałoby się niewielka rzeka dla ówczesnych mieszkańców, mieszkających w kilku małych domkach mogła być dość dużą wodą. Słowa gda, gdy, przywodzą na myśl Gdańsk i Gdynię, czyli miasta, które na pewno mają wiele wspólnego wodą[3]. Te teorię potwierdzać może także popularność nazwiska Zagdański, które nosi również wójt miejscowości.

[1] I. Grella, Opis kościoła w Zagnańsku 1872;

[2] J. Smulczyński, Serial historyczny, http://www.zagnansk.pl/;

[3] Tamże.