- Formy wypowiedzi służące celom poznawczo-komunikacyjnym.
- Rozróżniane są ze względu na bardziej szczegółowe wartościowanie, dokładne omówienie, przedstawianie określonego stanowiska i zakres omawianej problematyki.
- Mniej istotne są cechy stylistyczne.
- Zaliczyć możemy tu: abstrakt, artykuł naukowy, dysertację, monografię, rozprawę, studium, preliminaria, przyczynek.
- Abstrakt – zwięzłe streszczenie, przedstawiające cele, problemy, tezy i wnioski.
- Artykuł naukowy -wypowiedź naukowa, przedstawia tok rozumowania podporządkowany określonym tezom, dopuszcza pewną dowolność kompozycji.
- Dysertacja – praca pisemna przedstawiana w celu uzyskania stopnia naukowego.
- Monografia – praca możliwie szeroko i wszechstronnie przedstawiająca dane zagadnienie.
- Preliminaria – rozprawa prezentująca wstępne założenia i prace przygotowawcze z jakiejś dyscypliny, tematu.
- Przyczynek – rodzaj rozprawy poświęconej szczegółowemu omówieniu jakiegoś pojedynczego zagadnienia.
- Rozprawa – obszerna praca naukowa, prezentuje główne tezy i argumentację dla określonej problematyki.
- Studium – rozprawa poświęcona omówieniu szeroko zakreślonej sfery zagadnień.