„Inny świat to cenne świadectwo swoich czasów i znakomity utwór literacki. To najbardziej znany utwór, powstał w Anglii w latach 1949-1950 i ukazał się najpierw w przekładzie angielskim (Andrzeja Ciołkosza) z przedmową Bertranda Russela. Wzbudził ogromne zainteresowanie wydawców i czytelników na całym świecie.
- „Inny świat” podzielony jest na dwie części, a każda z nich liczy jedenaście rozdziałów.
- Książka o unikatowej konstrukcji, niezbyt mocno zarysowany wątek przewodni stanowią dziej samego autora, które łączą poszczególne rozdziały. W nich pojawiają rozbudowane elementy opisowe i epizody, które, łączy ponadto zasadniczy temat książki i miejsce akcji. Są też autorskie rozważania, analizy i refleksje najbliższe esejowi, bardzo ważnym elementem są opisy.
- Autor umieszcza w tekście portrety konkretnych osób, z którymi się zetknął.
- W niektórych p[portretach pojawia się analiza psychologiczna.
- Przypomina to kompozycję „Wspomnień z domu umarłych” F. Dostojewskiego.
- W pierwszych rozdziałach narrator-autor opowiada o swoim pobycie w więzieniach sowieckich (Witebsk, Leningrad – Wołogda), a także o zesłaniu do kargopolskiego obozu koncentracyjnego koło Jercewa pod Archangielskiem.
- W następnych rozdziałach pisarz przedstawia mechanizmy funkcjonowania takiego obozu, warunki życia, opowiada także o losach niektórych współwięźniów.
- Dwa ostatnie rozdziały („Ural 1942”, „Epilog”)poświęcone są historii wydostania się autora z obozu, jego drodze do Armii Polskiej generała Władysława Andersa i wyjeździe do Iranu (dawnej Persji) w 1942 roku.
- Kodą utworu jest opowieść o spotkaniu w Rzymie w czerwcu 1945 roku, ze współwięźniem z Witebska, nawiązująca do wydarzeń pierwszego rozdziału. Ta narracyjna i fabularna klamra zamyka literacką kompozycję książki.
- Kompozycja każdego rozdziału „Innego świata” jest w zasadzie identyczna.
- Narratorem i bohaterem jest autor książki, który opowiada o wydarzeniach z życia obozu, rekonstruuje łagier jako system, analizuje organizację obozu, jego instytucje, obyczaje, język, a także opowiada o losach ludzi spotkanych w obozie oraz o sobie.
Znaczenie „Innego świata” polega nie tylko na wartościach czysto reportażowych, dokumentalnych, bo mimo oparcia jej na autobiografii, reportażem nie jest. Wartość jej koncentruje się na zasadzie przykładu w opisach sytuacji obozowych, typowych dla jego istnienia i funkcjonowania, zasada ta nazywana jest „pars pro toto”.
[1] Koda – zakończenie utworu literackiego