Język pisany – język ogólny, literacki, stosowany w piśmiennictwie naukowym, publicystyce, pismach urzędowych, literaturze.
Odrębność języka pisanego definiuje się w opozycji do języka mówionego i potocznego, a znaczące różnice wynikają z eliminacji elementów fonologicznych i pozajęzykowych, czyli gestykulacji czy mimiki.
Charakterystyczne cechy języka pisanego to:
- staranny dobór środków językowych,uporządkowanie i spójność wypowiedzi,
- konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania,
- rygorystyczne przestrzeganie obowiązujących norm poprawnościowych, m. in. składniowych i ortograficznych,
- większa komplikacja składni niż w języku mówionym,
- wyrazy obce i ograniczone zawodowo,
- sygnały graficzne, np. akapity,
- osłabiona więź nadawcy z odbiorcą,
- wiele synonimów,
- precyzyjna budowa zdań nawiązujących.
Język mówiony, ogólny, używany w mowie, podstawowy środek ustnego porozumiewania się. Wykorzystywany jest w codziennych, prywatnych kontaktach i sytuuje się blisko języka potocznego (nieoficjalnego). W wystąpieniach oficjalnych zbliżony do języka naukowego lub publicystycznego.
Istotną rolę w użyciu języka mówionego odgrywa konkretna sytuacja , obecność odbiorcy, który w pewien sposób kreuje kształt wypowiedzi.
Odrębność języka mówionego w stosunku do pisanego postrzega się głównie poprzez wyrazistość elementów brzmieniowych, takich jak akcent, intonacja, pauzy i obecność elementów pozajęzykowych, typu gestykulacja, mimika.
Charakterystyczne cechy języka mówionego to:
- luźna kompozycja, nieuporządkowane logicznie wypowiedzi,
- spontaniczność wypowiedzi,
- wyrazy nacechowane emocjonalnie,
- mniejsza poprawność,
- udział środków brzmieniowych, siła i intonacja głosu,
- brak rygoryzmu składniowego, szyk przestawny, zniekształcone konstrukcje,
- skrótowość,
- obecność elementów frazeologicznych, gwarowych, środowiskowych, regionalizmów.
- nadmiar spójników, powtórzenia,
- dialog jako dominująca forma wypowiedzi, bezpośredni kontakt nadawcy z odbiorcą.