„Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego [elementy świata przedstawionego]

  • Tytuł „Nie-Boska komedia” nawiązuje do „Boskiej komedii” Dantego i może wskazywać bądź na grę pojęciami „nie-boski” i „ludzki” (historia jest tutaj dziełem człowieka i nie prowadzi do doskonałości, ku której wiedzie Bóg, dzieje się ponadto na ziemi), bądź oznaczać „komedię” dziejącą się mimo Boga i wbrew Jego woli i będącą członem dialektycznej negacji planów Bożych wobec świata” (M. Janion).
  • „Nie-Boska komedia” dzieli się na dwie części, porządkując w ten sposób kompozycję dramatu.
  • Część (I,II) to dramat rodzinny, który zawiera elementy dramatu mieszczańskiego (znakomicie prowadzona  obserwacja życia rodzinnego bohatera i społeczeństwa spotykającego się w salonie arystokratycznym), a także moralitetu (fakt walki dobra ze złem, walczących o duszę Męża-Hrabiego Henryka).
  •  Część druga (III,IV) wiąże się ze sferą społeczną, przypominaj.ac dramat historyczny lub filozoficzny.

  • Czas akcji nie jest sprecyzowany, choć obserwacja ludzkich zachowań wskazuje na umiejscowienie akcji dramatu (wydarzeń) we współczesności bliskiej autorowi.
  • Miejsce akcji, poza historycznymi Okopami Świętej Trójcy, które znajdują sie na Podolu, są typowo romantyczne, m. in. dziki ogród, górzyste krajobrazy, przepaść nad morzem, cmentarz, nie są w żaden sposób ukonkretnione, można je traktować uniwersalnie.
  • Współistnieją obok siebie świat fantastyczny i rzeczywisty, złe duchy walczą o duszę Hrabiego, Orcio słyszy głos zmarłej matki i tajemnicze odgłosy w lochach, pojawia sie Anioł Stróż, który ulega w walce szatanowi, zjawa dziewicy, wypchany orzeł, spróchniały obraz Edenu to elementy makabrycznego świata pozaziemskiej przestrzeni.
  • Zachwiany został ciąg przyczynowo-skutkowego, co stanowi wynik braku powiązań między poszczególnymi scenami, choć całość wydaje się być dobrze uporządkowana i zmierzająca do tragicznego finału, losy bohaterów tak są skonstruowane, że mówi się o formule teatru domkniętego, gdyby nie trudność odczytania ostatniej sceny.
  • Nastrój dramatu zmienia się w zależności od rodzaju sceny i charakteru bohaterów.
  • Utwór  jest przykładem dramatu romantycznego o silnie zarysowanym i indywidualnym podejściu Krasińskiego do gatunku.
  • Utwór jest gatunkiem synkretycznym, łączy w sobie elementy liryczne, epickie i dramatyczne.