Oleśnicki Zbigniew

Zbigniew Oleśnicki (Starszy)

(5 grudnia 1389, Sienno – 1 kwietnia 1455, Sandomierz)

Był synem Jana z Sienna, herbu Dębno oraz Dobrochny z Rożnowa.

Wybitny polityk, mecenas kultury, biskup krakowski (1423–1455), od 1451 roku pierwszy kardynał polskiej narodowości.

Decyzją rodziców  przeznaczony na księdza, nauki pobierał  we Wrocławiu, następnie na Akademii Krakowskiej.

Szybko zaangażował się w pracę na dworze królewskim, awansował na sekretarza króla Jagiełły, co przerwało jego studia i wpłynęło na brak tytułu naukowego.

Był dyplomatą, uczestniczył w wielu misjach i posłaniach, m.in do do papieża i  Zygmunta Luksemburskiego. W 1420 roku wygłosił mowę przed niemieckim władcą, co zapewniło mu przychylność króla, tym bardziej, że misja ta była niebezpieczna, bowiem posła próbowano utopić w Odrze.

Oleśnicki, będąc biskupem, stał się przywódcą magnackiej opozycji, sprzeciwiając się powiązaniom  z husyckimi Czechami, a także planom osadzenia Witolda na tronie czeskim. Pozycja biskupa Oleśnickiego systematycznie wzrastała,  osiągając szczyt u schyłku życia Jagiełły i w okresie regentury za młodych lat Władysława III.

Długosz opisywał, że  w końcowej bitwie ze szlacheckimi zwolennikami husytów, w bitwie pod Grotnikami, w 1439 roku – Oleśnicki sam czynnie uczestniczył, dobijał wrogów na polu bitwy, a później zakazał pochówku poległego tam Spytka z Melsztyna. Warto pamiętać, że kronikarz swe dzieło dedykował właśnie Oleśnickiemu.

Był skonfliktowany z królem Warneńczykiem, co znacznie osłabiło wpływy polityczne Oleśnickiego, biskup miał jednak jeszcze ogromne ambicje związane z mecenatem humanistycznym i rozwojem kulturalnym kraju. Skupił wokół siebie wielu twórców, sam pisał pamiętnik o charakterze diariusza historycznego, ale nie zachował się do czasów nam współczesnych.

Był także właścicielem ogromnego archiwum, pełnego unikatowych dokumentów, które np. wykorzystane zostały w procesach Polski z Zakonem Krzyżackim. Zachowały się także listy Oleśnickiego z Silviusem Piccolominim, który został papieżem (Pius II).

Oleśnicki  sponsorował swoją dawną uczelnię, Akademię Krakowską, m.in. był fundatorem Bursy Jerozolimskiej (i biblioteki) dla studentów, pełnił też przez wiele lat funkcję kanclerza uczelni.

Wspólnie z bratem, Jaśkiem z Oleśnicy, zadbał o odnowę i wyposażenie rodowego zamku w Pińczowie, co w swojej kronice skrytykował Jan Długosz, traktując to jako sprzeniewierzanie biskupiego majątku.

Biskup  zmarł w Sandomierzu, ale pochowany został w Katedrze Wawelskiej, w Krakowie. Uważa się, że Zbigniew Oleśnicki to mądry polityk, wybitny humanista i hojny mecenas kultury.