Organizacja Narodów Zjednoczonych [ONZ]

  •  Geneza:
    • powstanie koalicji antyfaszystowskiej, która zapowiadała powołanie do życia organizacji broniącej pokoju na świecie,
    • założenie ONZ zapowiadane było w:
      • Karcie Atlantyckiej (sierpień 1941),
      • Deklaracji Narodów Zjednoczonych (01.01.1942),
      • na konferencjach w Teheranie (1943), Dumbarton Oaks (1944) i Jałcie (1945),
      • autorem nazwy był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt.
    • Powstała na konferencji w San Francisco w kwietniu 1945 roku,
    • Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 kwietnia 1945 roku, a weszła w życie w październiku 1945 roku,
      • członkami założycielami było 51 państw, z czasem ta liczba się powiększyła.
      • ONZ przejęła budynki po Lidze Narodów,
      • główna siedziba znajduje się w Nowym Jorku.
  • Cele ONZ:
    • utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,
    • rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami,
    • rozwiązywanie problemów gospodarczych, społecznych, kulturalnych i humanitarnych.
  • Urzędy:
    • Zgromadzenie Ogólne:
      • zasiadają w nim przedstawiciele państw-członków oraz państw posiadających status obserwatora,
      • każde państwo może wysłać do 5 przedstawicieli mających tylko jeden głos,
      • ZO podejmuje decyzje w sprawach bezpieczeństwa, rozbrojenia, budżetu ONZ, wyboru niestałych członków Rady Bezpieczeństwa i sekretarza generalnego.
    • Rada Bezpieczeństwa:
      • członkowie: stali z prawem veta (Chiny, Francja, USA, Wielka Brytania, Rosja),
      • 10 niestałych członków wybieranych na dwuletnią kadencję,
      • na niej ciąży odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa,
      • RB może wezwać strony konfliktu na rozmowy, zarządzić demobilizację wojsk, nałożyć sankcje, ma do dyspozycji siły zbrojne.
    • Sekretariat z sekretarzem generalnym:
      • sekretarz generalny wybierany przez Zgromadzenie Ogólne na zlecenie Rady Bezpieczeństwa, realizuje politykę ONZ, rozpatruje spory w drodze mediacji lub arbitrażu, ustala budżet, mianuje personel,
      • sekretarze generalni:
Nr Sekretarz generalny Okres urzędowania Kraj pochodzenia
1., Gladwyn Jebb 24 października 1945–
2 lutego 1946		  Wielka Brytania
2. Trygve Lie 2 lutego 1946 –
10 listopada 1952		  Norwegia
3. Dag Hammarskjöld 10 kwietnia 1953 –
18 września 1961		  Szwecja
4. U Thant 30 listopada 1961 –
31 grudnia 1971		  Birma
5. Kurt Waldheim 1 stycznia 1972 –
31 grudnia 1981		  Austria
6. Javier Pérez de Cuéllar 1 stycznia 1982 –
31 grudnia 1991		  Peru
7. Butrus Butrus Ghali 1 stycznia 1992 –
31 grudnia 1996		  Egipt
8. Kofi Annan 1 stycznia 1997–
31 grudnia 2006		  Ghana
9. Ban Ki-moon 1 stycznia 2007–
31 grudnia 2016		  Korea Południowa
10. António Guterres od 1 stycznia 2017  Portugalia
    • Rada Gospodarczo-Społeczna:
      • złożona z 27 członków, odpowiada za realizację zadań ONZS w dziedzinie postępu gospodarczego, społecznego i kulturalnego, pełnego zatrudnienia, przestrzegania praw człowieka,
      • koordynuje działalność ONZ z innymi organizacjami.
    • Rada Powiernicza:
      • miała nadzór nad terminami powierniczymi,
      • zawiesiła działalność 1 1994 roku.
    • Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze:
      • organ ONZ złożony z 15 sędziów wybieranych na 9 lat.
    • Organizacje ONZ:
      • UNESCO –  Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury z siedzibą w Paryżu,
      • FAO – Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa z siedzibą w Rzymie,
      • ILO -Międzynarodowa Organizacja Pracy z siedzibą w Genewie,
      • WHO – Światowa Organizacja Zdrowia z siedzibą w Genewie,
      • MFW – Międzynarodowy Fundusz Walutowy z siedzibą w Waszyngtonie,
      • GATT – Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu z siedzibą w Genewie.
  • Ocena działalności:
    • nie zawsze potrafi utrzymać pokój,
    • nie zniwelowała różnic gospodarczych,
    • krytykowana za biurokrację