Znaczące i najgłośniejsze dzieło Rzewuskiego powstało z inspiracji Adama Mickiewicza, którego pisarz poznał osobiście w Odessie, w 1825 roku, a później spotykał jeszcze w Rzymie (1829-1832) podczas spotkań emigrantów polskich.
- „Pamiątki Soplicy” (skrócone) ukazały się w latach 1839-1841, jako cykl opowieści i gawęd, którymi wcześniej autor dzielił się ze słuchaczami spotkań kolonii polskiej.
- Rzewuski zainicjował powstanie nowego gatunku, gawędy szlacheckiej, przyjętej na emigracji i w kraju z wielkim entuzjazmem.
- W ostatecznej wersji pt. „Pamiątki JPana Seweryna Soplicy” to 25 ciekawych gawęd.
- Ich kompozycja fabularna jest swobodna, a każda opowieść ma swojego bohatera”.
- Wszystkie z tych opowieści łączy narracja gawędowa.
- Utwór uznano za wyjątkowy, podkreślając mistrzostwo autora w oddaniu klimatu epoki, sposobu myślenia ówczesnych ludzi, ich poglądów, stylu życia i obyczajów.
- Świat szlachecki dawnej Polski zobrazował autor niejako od wewnątrz, z ironicznym dystansem, wielobarwnie, wielowymiarowo, świetnie.
Utwór był wielokrotnie wznawiany, doczekał się przeróbek dla młodzieży, ilustrowali go wybitni aryści, stanowił także inspirację dla wielu innych pisarzy.