- Powieść z IX wieku, osnuta na zapisach kronikarskich i legendach o prehistorycznych dziejach narodu polskiego.
- Opowiada o prasłowiańskich wierzeniach, obyczajach i zmaganiach z wrogami.
- Wątek historyczny to walka o słowiańską tożsamość z Popielem, będącym narzędziem w rękach germańskich sąsiadów.
- Przesłanie autora powieści do współczesnych przedstawić można w słowach:
Tak jak Polanie rozprawili się z Popielem,
tak ich potomkowie powinni się zjednoczyć i zbrojnie odpierać
napady niemieckich agresorów wyciągających ręce zza Odry
po ziemie piastowskie
- Powieść rozpoczyna piękny opis starodawnej puszczy.
- Wędruje przez nią kupiec Hengo z synkiem, który w rzeczywistości jest szpiegiem niemieckim.
- Motyw wędrówki Henga poprzez ziemie Polan pozwala autorowi pokazać kraj, jego mieszkańców różnych środowisk.
- Opis puszczy autor zaczerpnął z „Kroniki” Galla Anonima, a niektóre z podań i legend pochodzą z „Kroniki” Wincentego Kadłubka (np. o Lechu, Kraku i Wandzie).
- Wraz z wątkiem historycznym, wyborem Piasta i obraniem Gniezna na siedzibę nowego władcy, pojawia się wątek Dziwy, pięknej kapłanki i budzącego się uczucia do odrzuconego wcześniej Domana.
Tło obyczajowe to następujące słowiańskie obrzędy i zwyczaje:
- obrzęd weselny Mili, córki zduna,
- obrzęd pogrzebowy (pogrzeb starego Wisza, zabitego przez sługę książęcego, Smerdę),
- zwyczaj palenia sobótki,
- porwanie Dziwy przez Domana,
- wróżby i śpiewki Jaruchy,
- „święty kamień” i „święty dąb”.